In de tweede helft van mei en begin juni was ik samen met Anita op vakantie in Engeland en Wales. De belangrijkste reden was de geboorte van onze eerste kleindochter Noah in Londen. We gingen dan ook een aantal keer op bezoek in Londen. Verder was de reis gericht op natuur en golf in Wales en Zuid West Engeland. 

Voor de variatie besloten we ook om Bristol in ons programma op te nemen. Deze stad staat o.a. bekend om de Street Art. Banksy is hier ooit begonnen en verschillende van zijn werken zijn nog te zien. 

Bristol heeft ook een behoorlijk aantal vossen in de stad. Een tijdje terug zag ik op Youtube een video over een workshop, die in Bristol wordt gegeven met stadsvossen. Ik besloot contact te zoeken, in de hoop een workshop te kunnen doen. Wellicht vraag je je af, waarom ik niet in Londen aan de slag ben gegaan met de stadsvossen, maar door het kraambezoek en de korte periode dat we in Londen waren, paste het niet in het schema. Ik overweeg wel om in het najaar terug te gaan naar Londen en mijn geluk te beproeven.

Voordat we in Bristol waren bezochten we Oxford en Zuid West Wales. In Zuid West Wales verbleven we in Penally in een zeer fijne B&B. We kregen het advies om het Stackpole Reserve te bezoeken. Een advies waar we graag gehoor aan gaven. In dit reservaat het]b je prachtige waterpartijen met waterlelies en ook hoge kliffen, waar ik eventueel zeevogels kon fotograferen. Ook hoopte ik op Otters, maar die hebben we niet gezien. Bij de kliffen troffen we Alken aan en Zeealken. 

De Alken broeden op de kliffen, met de nesten enigszins uit elkaar gelegen. De Zeealken daarentegen nestelen dicht op elkaar. Verder herken je de Alken aan het wit op de snavel. Gelukkig kon ik redelijk dichtbij de Alken komen. Met alleen een fullframe camera en mijn 100-500 mm lens is dat zeker nodig, wil je de vogels een beetje groter in beeld krijgen. Daar we in de middag naar Tenby Golf, de oudste golfbaan in Wales zouden gaan, konden we niet heel erg lang blijven. Eerlijk gezegd met als voordeel, dat ik niet veel meer dezelfde foto's heb gemaakt.

De volgende dag besloot ik naar Ramsey eiland te gaan. Dit is een eiland in de oceaan, niet ver van Skomer. Naar Skomer kun je niet zomaar gaan. Dat zit al lang van te voren volgeboekt. Waarschijnlijk ga ik daar nog een keer met een georganiseerde reis naar toe. 

Volgens de website zou je op Ramsey Island ook Papegaaiduikers kunnen aantreffen, maar dit bleek helaas niet correct. Wel waren hier ook de Alken en Zeealken aanwezig. Net als overig zeer actieve Scholeksters. Voor mij zelf was het hoogtepunt het zien en fotograferen van de Alpenkraaien. Deze vogels had ik nog nooit gezien , laat staan kunnen fotograferen. 

Op het eiland even verder enige Edelherten en vrij veel konijnen. Langs d kusten kun je zeehonden zien. Al met al was een bezoek van een dag zeker de moeite waard. Zorg wel voor goede schoenen, want je moet flink klauteren om rond te gaan. Ook is het aan te raden eten en drinken mee te nemen, daar op het eiland er niet veel te koop is.

Na Wales was het tijd voor Bristol. Overdag langs de vele Street art uitingen, waarbij wij de Street Art app ontdekten. Deze handige app helpt je de verschillende kunstwerken te vinden. Je kunt hem ook in andere steden gebruiken. 

Na een vroege warme maaltijd ben ik naar de afgesproken plek gegaan voor de stadsvossen workshop. Daar ontmoette ik Marc Humphrie, die de privé workshop gaf. We wandelden samen naar de lokatie en Marc vertelde over wat ik kon verwachten. Om de vossen te lokken had hij voer mee. Dat bleek rundergehakt te zijn. In vergelijking met het afval wat deze vossen veelal op straat en in vuilnisbakken vinden een gezonde maaltijd.

De eerste vos liet zich al vrij vroeg zien. Dit kwam waarschijnlijk doordat het vrij stil was in de stad, als gevolg van de regen, die in de late namiddag was gevallen. We begonnen daarom te fotograferen zonder flitser met behulp van het aanwezige licht. De volop bloeiende bloemen gebruikte ik onder andere als decor. Verder gebruikte ik ook een bank en de oude gebouwen in de omgeving.

Toen het donkerder werd, ben ik aan de slag gegaan met flitsers. Eerst één flitser voor belichting naast het straatlicht, daarna met één flitser voor tegenlicht en vervolgens ook nog met twee flitsers, waarbij de tweede zorgde voor invullicht schuin van voren.

Uiteraard had ik alles getest vooraf op onze kamer. Toch worstelde ik nog even met het goed werkend krijgen van de scherpstelling op mijn Canon R3. Daarom gewisseld naar de 1 DX Mark III. Later uitgevonden dat met een andere setting in het menu ook de R3 goed kan scherpstellen, als je eigenlijk niets ziet.

Marc paste op mijn verzoek de flitskracht van de flitsers en hun positie soms aan, en tegelijkertijd verzorgde hij ook de plaatsing van het voer om de vossen op de juiste plek te krijgen. Dankzij hem lukte het om bijgaand beeld te maken. Mocht je iets dergelijks willen proberen, dan kan ik echt aanraden om iemand te vragen je te helpen. De volgende avond ben ik alleen gegaan en moest ik mij noodgedwongen beperken tot één flitser in de meeste gevallen.

Uiteraard kon ik het niet laten om de tweede avond in Bristol zelf meer te proberen. Ik had een poort ontdekt, waar ik mee wilde spelen. Idee was om de vos er doorheen te laten lopen en vanachter te flitsen, maar tegelijkertijd van voren de poort uit te lichten.

Daar ben ik zeker 1.5 uur mee bezig geweest en het resultaat was belabberd. Soms wilde de triggers niet werken, doordat er een muur tussenzit. Soms reageerde de flitser te laat. Ook was het kleine statief wat ik gebruikte niet altijd even stabiel en vond de vos het leuk om het om te gooien. Op andere momenten was de belichting niet optimaal en regelmatig stond de vos op de verkeerde plek en of wilde die niet door de poort lopen. 

Of de vos ging van voren er door in plaats van achter uit. Met als gevolg een overbelichte vos. Moeilijkheid was ook nog dat het voer er moest liggen, maar niet zichtbaar mocht zijn. Wellicht was het met wat hulp wel gelukt, maar nu heb ik tenminste nog iets te wensen over. Het bleek maar weer hoe waardevol de hulp van Marc was geweest. Kan dan ook iedereen aanraden de workshop met hem te doen.

Na Bristol zijn we een dagdeel in Exmoor en een dagdeel in Dartmoor geweest. Prachtige landschappen, maar het is tekort om met succes zoogdieren te vinden en te fotograferen. Uiteraard hebben we wel de pony's en runderen kunnen zien en fotograferen. Maar niet met erg mooie resultaten als gevolg.

De pony's wilde ik graag met donkere dreigende luchten er achter. Maar ze liepen niet op het juiste moment op de juiste plek. Een moeder schaap en haar lam deden dat wel. Maar dat oogt allemaal uiteraard niet als echt wildlife, als is het typeren voor het landschap.

Wil je succesvol wildlife fotograferen in deze gebieden, lijkt het mij verstandig een gids te huren en meerdere dagen uit te trekken. In de B&B waar we verbleven kregen we nog tips over Otters en Dassen, maar met een enkele wandeling in de avond was de kans op succes veel te klein. Meer tijd hadden we niet, daar Anita uiteraard ook nog wilde golfen. Ze speelde twee prachtige banen, waarbij ik gelukkig mee mocht de baan in om te genieten van haar spel en de prachtige banen en landschappen. De eerste baan, die ze speelde was the North Devon Golf, de oudste baan van Engeland. Op de baan lopen schapen rond en wandelaars steken over. Een prachtige herinnering aan een klassieke Engelse golfervaring.

In oktober 2023 ben ik naar het Koro River Camp in Tuli, Botswana geweest. Na de vlucht naar en overnachting in Johannesburg, ben ik de volgende dag naar de grens met Botswana gereden en daar opgepikt. Het is dan nog zo'n kleine twee uur rijden. De laatste 45 minuten zijn dan al in het reservaat.

Eerder dit jaar bezocht ik al Mashatu, wat ook gelegen is in Tuli. Dat is een totaal ander reservaat. Dat bestaat al veel langer, heeft een groter gebied tot zijn beschikking en heeft alle drie de grote katten (Leeuw, Jachtluipaard en Luipaarden). Dat bezoek was voor Wildpix Travel, die inmiddels een reis naar deze bestemming aanbieden.

Koro is een kamp dat pas zes jaar terug is opgestart. Het is prachtig gelegen aan de Limpopo River. Er zijn in het gebied Luipaarden, maar slechts af en toe Leeuwen (groter territorium) en geen Jachtluipaarden. Voor die laatste is het gebied niet geschikt. Het heeft een relatief dichte begroeiing en is in grote mate rotsachtig.

Het landschappelijke hoogtepunt zijn de kopjes. Op die kopjes leven twee soorten, die je elders veel minder vaak aantreft. Het zijn de Rock Dassie en de Klipspringer. 

Beide heb ik elke dag gezien en zijn vanuit fotografisch perspectief heel aantrekkelijk. Zeker bij indrukwekkende luchten, die er in veelheid waren, kun je met onderbelichting, silhouetten, lichtval bij zonsondergang en zonsopgang alle kanten op. Zelfs als de zon al onderwees, kon ik de Dassie nog vast leggen, zoals je kunt zien bij de beelden onderaan het blog.

De Klipspringer is al net zo fascinerend. Sinds ik ooit met Loulou Beavers op stap was focus ik meer en meer op het dier in het landschap. Dat geeft beelden, die voor mijn gevoel veel meer het verhaal vertellen en meer sfeer en emotie oproepen. Neem nu het beeld wat hierbij staat. De prachtige setting, het licht van de avondzon en de Klipspringer maken dit één van de favoriete beelden van de reis.

Het gedrag van de Rock Dassie en de Klipspringer zijn overigens ook zeer intrigerend. Ze gebruiken de hoge rotsen als uitkijkpunt en slaan regelmatig alarm. Dat kan zijn voor slangen, opdringerige Baboons, maar ook voor een Luipaard. Zo stonden we op een avond stil bij een Klipspringer, die nadrukkelijk één kant op keek en ook alarm calls liet horen. Toen we vervolgens onze weg vervolgden zagen we binnen een minuut, een Luipaard uit een boom gaan, gevolgd door het jong. Daar het al vrij donker was heb ik naast wat foto's ook een video gemaakt, die ik verwerkt heb in een filmpje over deze reis wat ik op YouTube heb gezet.

Filmen kan ik overigens echt aanraden als het donkerder wordt. Wel merk ik dat het lastig is om de camera lang stil en stabiel te houden. Vandaar dat ik besloten heb om te gaan kijken naar een goed statief en een videokop. Lastige is alleen dat tijdens een safari, je niet vaak je statief bij de hand hebt.

Onderweg terug naar de lodge zagen we die avond notabene nog twee andere Luipaarden. Ze zaten erg verscholen en met het licht van de spotlights is mijn ervaring dat je vooral bewijsplaatjes krijgt en niet echt mooie beelden.

Om die reden had ik ook voor nachtopnamen mijn Camtraptions apparatuur en flitsers meegenomen. Uiteindelijk heb ik die niet gebruikt, omdat het risico dat de apparatuur sneuvelt, met Olifanten en Hyena's vrij groot is. Probleem is dat beschermende middelen zeer stevig moeten zijn, en ik dan een extra koffer moet gaan inchecken. Probleem was overigens ook dat mijn fototas extra zwaar was door alle extra oplaadbare batterijen.

Wel hebben we gekeken of we de camera trap tijdelijk op konden zetten bij een Aardvark burcht. Idee was dan om van een afstandje toe te kijken hoe het zou gaan. Om me voor te bereiden heb ik tussen de middag alles opgezet in het kamp. Het bleek goed te functioneren, alleen liepen de in het kamp aanwezige dieren niet voor de camera langs. Bij het zoeken naar de juiste burcht, stuitten we op een Black Mamba. Deze dodelijke slang bezette een burcht, maar kom je zeer liever niet s'nachts tegen. Waarmee het plan om de camera trap op te zetten eindigde.

De traditional sundowner ontbreekt uiteraard niet op de avondsafari's. Één avond beklommen we een kopje om met de in het kamp aanwezige gasten de zonsondergang te aanschouwen vanaf de top, waar een prachtige Baobab op staat. Speciaal voor ons waren er drankjes en hapjes, luie stoelen en een tafel. Al moet ik zeggen dat bij mij de focus lag op de fotografie. Helaas had ik deze reis mijn groothoek thuis gelaten. Bijgaande foto is daarom gemaakt met mijn 24-70 mm zoom lens. 

Toen de zon eenmaal onder was, konden we prachtige beelden maken van de nacht. Daarbij miste ik helemaal mijn groothoek lens. Het lukte maar net om alles erop te krijgen. Ook de relatief volle maan en het daardoor aanwezige licht waren niet optimaal. Maar als je gek bent op het fotograferen van sterrenluchten en het goed uitkient, wat betreft de maanstand en geluk hebt dat het weer ook meewerkt, is dit een fantastisch mogelijkheid, die je lang niet in alle safari kampen hebt.

Opvallend genoeg zagen we regelmatig sporen van Hyena's, maar zagen we ze initieel nauwelijks. Tot dat ik naar een Hyena den werd gebracht. Een behoorlijk eindje rijden, maar dan heb je ook wat. We besloten de eerste keer s'ochtends zeer vroeg te vertrekken en hadden daardoor prachtig licht bij de den. Het laatste stuk gingen we te voet. Voorzichtig om zo min mogelijk geluid te maken en om niet ontdekt te worden. De Hyena's hebben echter zowel een goed gehoor als een uitstekende reuk en het lukte ons niet om onontdekt te blijven. 

Prompt ging een deel van de Hyena's er vandoor. Maar de moeder bleef in de buurt en hield ons scherp in de gaten. De jongen lieten zich niet zien en na een korte periode besloten we weg te gaan en in de middag nog een poging te wagen. 

Daar het ver rijden was, werd ik naar een plek in de schaduw gebracht, waar we hebben genoten van de zang van de vele vogels. Ongelofelijk hoeveel verschillende vogels wij hoorden. Het werd een sport om te kijken, wie ze het eerste zag. Sakaeo, de gids en Mandla, de tracker waren uiteraard veel beter dan ik zelf.

Samen met o.a. mijn gastheer Jurgen Elberse en twee Zuid Afrikaanse gasten, kregen we een voortreffelijke lunch in een speciaal voor ons opgezette tent in de bush. Tijdens de lunch vertelde Jurgen onder andere over de inspanningen, die ze zich getroosten om in het gebied weer Neushoorns te introduceren. Het besluit omdat te doen, kan alleen genomen worden als er maximaal wordt ingezet op het bestrijden van stroperij, met alle gevaren van dein voor de betrokken beveiligers en de medewerkers van Koro River Camp.

Na de lunch waagden we een nieuwe poging, om bij de den de jongen te zien. Weer bleven de jongen in de den, die overigens gelegen is op een kopje, in een rots partij.

Daar het al de hele dag zeer zonnig was had ik mijn zinnen gezet op een beeld met tegenlicht. Lastige daarbij was dat eigenlijk alleen de moeder Hyena op dezelfde plek bleef. De anderen waren in beweging en kozen soms ervoor even te gaan liggen. We hebben een rondje gemaakt om een Hyena heen en op het moment dat ik de ideale lijn had voor een foto besloot, die op te staan en weg te lopen. Wellicht waren we toch te abrupt dichtbij gekomen. Om niet verder te verstoren besloten we terug te gaan naar Koro River Camp. Zoals elke avond een prachtige rit, waarbij de spotlights deze keer niets onthulden.

Die dag werd uiteindelijk onvergetelijk. Tijdens de middagdrive, hebben we een tijd bij Olifanten gekeken, die dronken en genoten van de zorgzame moeders en de speelse jonge Olifanten. Ook hier heb ik iets van gefilmd, omdat mijn ervaring is dat veel oOlifanten beelden vaak op elkaar lijken en een beetje saai kunnen zijn.

Na verloop van tijd zijn we verder gereden en plots zagen we wederom een Luipaard. Dit keer prachtig boven op een kopje. Na wat beelden met mijn 500 mm lens erop, vond ik dat ik nog wel wat millimeters kon gebruiken. Vandaar dat ik mijn 2.0 converter er op heb gezet. Toen bleek dat ook nu weer het jong ook aanwezig was. Die lag verscholen onder een groot rotsblok. Wat een prachtige verassing.

Mijn hoop was om achter dit kopje een mooie zonsondergang te hebben. Maar de zon ging elders onder en naast een silhouette beeld leek er niet meer te maken. Toen het Luipaard een tijdje met zijn kop naar beneden lag ben ik gaan kijken of ik iets kon bereiken met meervoudige belichting. Daarbij probeerde ik alle verschillende blendingsmethoden. Uiteindelijk bleek gemiddeld, waar ik eigenlijk altijd mee start het beste te werken. Hieronder een beeld van zo'n opname.

Begin maart 2023 ben ik naar Denemarken vertrokken. Het idee was om een aantal dagen het fenomeen "Sort Sol" te fotograferen. Sort Sol in het engels vertaald naar Black Sun, is de Deense benaming voor het fenomeen Spreeuwenzwermen. Daar deze zwermen in Denemarken vooral in het westen bij de Wadden voorkomen, verduisteren ze bij zonsondergang de zon. Daar ligt denk ik de verklaring voor de naam "Sort Sol".

Ter voorbereiding heb ik geruime tijd terug het boek Sort Sol van Soren Solkaer gekocht. Een prachtig boek met schitterende foto's, die deels gemaakt zijn in Denemarken, maar ook bv in de Houtwiel in Nederland. Voor mijn trip naar Rome, had ik contact met hem, en ook nu zocht ik contact met hem. Hij heeft me op weg geholpen. Gezien mijn positieve ervaringen in Rome, besloot ik ook nu allereerst op zoek te gaan naar een lokale gids. Via birding pals kreeg ik geen reacties, maar gelukkig vond ik Sort Safari's in Tonder. Bij hun boekte ik een safari op mijn eerste dag. Nog voor ik vertrok kreeg ik een bericht dat de safari niet door kon gaan, daar de Spreeuwen nog niet aanwezig waren. Toch vertrok ik omdat de trip bovenal was bedoeld om daarna mijn dochter, schoonzoon en kleinkinderen in Zuid Zweden te bezoeken. Ik besloot Sort Safari te vragen waar er verder grotere aantallen vogels zouden kunnen zijn. Het idee was om zwermen steltlopers, eenden of ganzen te fotograferen.

Na een rit van ruim zes uur kwam ik aan bij het vakantiehuisje wat ik gehuurd had. De gastvrouw gaf mij een warm welkom en in de middag ging ik een beetje tegen beter weten in op stap. Eerst naar de kust, waar het helaas laag water was en waar de aanwezige eenden en steltlopers op grote afstand zaten. Zelfs met tegenlicht kon ik er niet veel van maken. Bijtijds vertrok ik vervolgens naar een gebied wat bekent staat om de Spreeuwenzwermen. Daarbij had ik het geluk een prachtige groep Brandganzen met mooi licht te kunnen vastleggen. Maar Spreeuwen, dat zat er niet in!

Terug op mijn kamer, zag ik dat Sort Safari mij inmiddels een tip had gegeven voor het fotograferen van Ganzen. Ik besloot daar de volgende middag gebruik van te gaan maken. In de ochtend ging ik naar een eilandje voor de kust genaamd Romo. Daar heb ik heerlijk gewandeld en grote groepen Goudplevieren gezien. Ze waren zeer schuw en lieten zich niet echt fotograferen. Ook waren er veel meeuwen, wat niet hielp, want zodra ik dichterbij kwam, gingen zij de lucht in onder luid gekrijs. Die middag naar het ganzen gebied gegaan. Er waren er duizenden. Toen ze opvlogen had ik direct in de gaten, dat het fotografisch uitdagend was om er iets van te maken. Het was een chaotisch beeld en dat zag je terug in de beelden. Al vrij snel heb ik besloten om met langere sluitertijden te gaan werken. Dat doe ik ook vaak bij Spreeuwenzwermen.

Door nog iets langere sluitertijden te gebruiken na de zonsondergang werden de beelden nog abstracter. Het beeld wat hierbij staat is een beeld waar de vogels niet meer herkenbaar zijn, net als bij het eerste beeld van dit blog. Ik krijg bij dit soort beelden altijd het gevoel van Esscher. Die avond ben ik niet op zoek gegaan naar de Spreeuwen. Ik had mijn eigen "Spreeuwen". De Brandgans als Spreeuw had ik me niet eerder kunnen bedenken.

De volgende ochtend weer terug naar de ganzen. Het was ijskoud met veel wind en nadat ik wat beelden had geschoten, was mijn conclusie dat wandelen en fotograferen bijna onmogelijk waren. Weliswaar waren er de avond daarvoor zo'n 40 kilometer Duitsland in, Spreeuwen gefotografeerd in een zwerm, maar toch besloot ik om door te rijden naar Zweden. Mede gezien de barre weersverwachting voor Denemarken. Om 17 uur kwam ik aan bij mijn dochter, schoonzoon en kleinkinderen.

Er volgden een aantal heerlijke dagen met hen. Erg leuk om de kleinkinderen te zien opgroeien. Met knuffels van dieren en dit keer met puzzels van haaien en andere dieren, probeer ik de kleinkinderen wat van liefde voor de natuur mee te geven. Hopelijk lukt dat! Het gezin van mijn dochter heeft een prachtig huis en een heerlijk vakantiehuis, waar ik verbleef en een prachtig uitzicht had op de binnenzee met veel eenden, meeuwen en zelfs een Zeearend. 

Op de terugweg was het tijd om voor de Spreeuwen te gaan. Inmiddels waren er Spreeuwen gezien over de Duitse grens. Ik besloot de eerste avond daar naar toe te gaan. Vooraf nog even langs de Brandganzen gegaan, wat heerlijk was. In een ijskoude wind stond ik tijdig op de juiste plek, mede dankzij extra informatie van Sort Safari. 

De Spreeuwen hadden echter juist die avond besloten een nieuwe plek op te zoeken. Een klein groepje liet zich nog zien, maar vloog erg ver weg bij een aantal windmolens. Kortom wederom teleurstellend. Ik besloot daarom nogmaals te mailen met Sort Safari. Die lieten laat op de avond weten, dat de Spreeuwen elders waren gezien en dat we daar de volgende dag heen zouden gaan.

Lang heb ik getwijfeld of ik niet al naar huis zou gaan, maar uiteindelijk besloot ik te blijven. In de ochtend heerlijk gewandeld in het dorp en aan het begin van de middag nog een keer naar de ganzen gegaan. Om 16.30 stond de afspraak om met Sort Safari op stap te gaan voor de zwermen. Na een korte introductie, stapten we in de auto en reden eerst naar de ganzen. Ondertussen werd het kouder en kouder. Het begon te sneeuwen en het zicht werd minder en minder. Rond 17.30 stonden we klaar om de Spreeuwenzwermen te gaan fotograferen. Er kwamen kleine groepjes Spreeuwen aangevlogen, maar zwermen deden ze niet. Er waren ook geen roofvogels te bekennen. Uiteindelijk iets verder op gaan kijken, waar we vermoeden dat ze nu gingen slapen. Plots vloog een grotere groep over ons hoofd naar een rietveld. Daarmee was de Sort Sol voorbij. Ter illustratie nog een beeld van een groepje Spreeuwen in de sneeuw.

Tot slot nog wat creatieve beelden van de Brandganzen en wat bijvangst.

Onlangs was ik negen dagen samen met Anita op Curaçao. Een eiland met werkelijk een heerlijk klimaat. Het was nooit koud en door de wind was het eigenlijk ook nooit te heet. Dat het een relatief lang en nat regenseizoen was, was niet alleen te merken aan het vele groen, maar ook aan de af en toe vallende regenbuien.

Het hoofddoel van de vakantie was een gezellige en relaxte tijd met Anita. Samen genieten van mooie stranden, snorkelen, haar getalenteerde golfspel en goed eten, daar ging het om. Uiteraard kon ik het niet laten om ook een camera mee te nemen en een paar lenzen. Daar had ik bepaald geen spijt van. Er waren op veel stranden en in de tuinen af en toe mooie en kleurrijke vogels te zien. Met de camera van tijd tot tijd bij de hand kon ik aardig wat registratiefoto's maken. 

Twee keer ben ik alleen op stap gegaan, terwijl Anita golfde. Net iets te laat voor het mooiste licht, maar wel tijdig om de vele toeristen voor te zijn. Met name bij de Flamingo's staan regelmatig veel toeristen, waardoor de Flamingo's vaak net iets verder af staan. Even kreeg ik door een relatief donkere achtergrond en een weerspiegeling de kans een iets creatiever beeld te maken. 

Overdag is het licht erg hard. Meestal had ik daarom de camera niet mee. Nadat ik heerlijk gesnorkeld had bij Westpunt, zag ik echter dat er veel vogels waren. Zoals de Fregatvogel, Koningsstern en de Bruine Pelikaan. Bij een volgend bezoek aan Westpunt, besloot ik toch de camera mee te nemen.

Naast registratie plaatjes, wilde ik proberen wat vliegbeelden te maken. Dat lukte vooral goed met de Sterns. De Fregatvogel werkte minder mee. Op enig moment moest ik tegen het schelle licht in fotograferen. Dat bracht mij op het idee om een high key beeld te proberen. Het resultaat staat hierbij.

Ook heb ik gespeeld met details van de daar aanwezige vogels. Details van de Bruine Pelikaan en van de Koningsstern. Deze waren namelijk zeer goed benaderbaar. De beelden van de details, die ik maakte staan onder aan dit blog. Net als de foto van de Schilpad, die ik van de pier af nam.

De roofvogel, die je het meeste ziet is de Southern Caracara. Bij ons hotel in de buurt verbleef een koppeltje van deze mooie roofvogels. Regelmatig zaten ze op het dak van het hotel. Kon er in eerste instantie niet het beeld van maken, waar ik op hoopte. Ben, tijdens het ontbijt van tafel gelopen, om ze tussen bomen en takken door te  fotograferen. In combinatie met het al best harde licht in de vroege ochtend, kon ik het hierbij geplaatste beeld maken. De combinatie van de twee silhouetten en de waaiende bladeren van een palmboom vond ik zelf wel leuk. Uiteindelijk heb ik ook nog een vliegbeeld kunnen maken, maar persoonlijk vind ik dat meer een registratiebeeld.

Een ander beeld met een silhouette maakte ik van de Caraïbische Troepiaal, de Carib Grackle. Dit is een nogal drukke vogel, die andere vogels weg jaagt en zijn territorium continu verdedigt. Dit alles in dienst van de voortplanting. Voor zijn jongen werkt hij hard om ze te voeren. Zo zag ik een al uit gevlogen jong, dat continu bedelde en gevoerd werd. Dat drukke gedrag wilde ik vastleggen. De foto hieronder was het resultaat.

De Maïsparkiet was een andere vogel die ik graag wilde fotograferen. Ik had er beelden van gezien op internet in een leuk blog, wat ik voor mijn reis had gelezen. Helaas zag ik ze maar af en toe en bleken ze behoorlijk snel weg te vliegen. Meestal was ook de positie wat betreft lichtval erg slecht. Uiteindelijk lukte het nog wel om een registratiefoto te maken.

Op de voorlaatste dag wandelde ik een stukje langs een pad een landbouwgebiedje in. Tussen de bomen door, met muggen, die besloten dat mijn bloed de moeite waard was, zag ik af en toe een Maïsparkiet vliegen. Heel even zat er 1 mooi, maar weer was een silhouette het enige wat ik met goed fatsoen kon maken. Wellicht doordat ik weet welke vogel het is ben ik er toch nog wel blij mee. 

Van veel andere vogels kon ik niet de beelden maken, die ik voor ogen had. Belangrijkste reden was dat ik niet voldoende tijd investeerde. Ook het moeizame licht en de drukte van andere toeristen speelden een rol. Zo had ik een leuke plek voor Kolibrietjes, maar daar liepen elke minuut mensen voorbij, waarna de onrustige Kolibrietjes weer even weg waren. Juist als ze dan weer terug waren kwamen eer vaak weer mensen voorbij. Neemt niet weg dat ik genoten heb van de vogels van Curaçao. Neem nu de balts van twee Flamingo's. Ook was er een leuke bijvangst met beelden en portretten van Leguanen. Die zie je overal op het eiland.

Als je in Google op zoek gaat naar Spreeuwen in Rome stuit je al snel op een prachtig filmpje van de BBC met Spreeuwenzwermen boven Rome. Dat filmpje heb ik regelmatig bekeken. Soms vertelde ik Anita over mijn droom om ze zelf vast te leggen. Dat is ze niet vergeten en voor mijn 60ste verjaardag kreeg ik van haar een lang weekend Rome in de periode dat de Spreeuwen in de stad zijn (tweede helft Oktober tot en met Februari).

Met alle Corona restricties kwam het er vorig jaar niet van. Gelukkig konden we het afgelopen weekeinde alsnog naar Rome. Vooraf had ik op internet naar aanwijzingen gezocht voor de beste plekken. Ook contacteerde ik Jan van der Greef, van wie ik wist, dat hij enkele jaren terug in Rome Spreeuwenzwermen had gefotografeerd. Van hem kreeg ik nuttige informatie en een contact van een Deense fotograaf. 

Toch had ik het gevoel dat ik nog niet voldoende wist. Probleem is met name dat de stad heel groot is en de Spreeuwen op verschillende plekken in de stad gaan slapen. Actuele informatie is cruciaal. Na enig zoeken ontdekte ik dat K-nature Wildlife vogel excursies geeft in Rome. Bij hun heb ik een halve dag geboekt. Daarbij heb ik aangegeven dat het doel de Spreeuwenzwermen waren. Dat hadden ze goed begrepen en ze hadden voorwerk gedaan, door zelf een geschikte locatie te zoeken.

We spraken de eerste middag af bij de metro uitgang Colloseum. Al snelde gingen we een lokaal parkje in om op zoek te gaan naar de eerste vogels. Veel meer dan mezen en Meeuwen kwamen we niet tegen. Na 1.5 uur begon de wandeling naar het Monument van Victor Emanuelle II. De hoge positie, die je daar kunt innemen, geeft je de gelegenheid drie kanten uit te kijken en fotograferen. Onze hoop was gevestigd op de kant waar de zon onderging. In die hoek was bv het Vaticaan te zien en één van de beelden, die ik in gedachte had is een zwerm, liefst met een symbolisch karakter, boven het Vaticaan. Daarbij had ik geen rekening gehouden met de bouwkranen in de stad. Vanuit dit punt stond er in ieder geval één hinderlijk in de weg. Spreeuwen waren er overigens ook nog niet. 

Anita liep af en toe naar de ander kant om te kijken of er daar meer waren. Maar helaas. Zoals gebruikelijk moet je bij Spreeuwenzwermen nooit te vroeg opgeven. Langzaam aan kwamen er meer en meer Spreeuwen. Er ontstonden grote wolken.

Helaas vooral op een plek, waar weinig karakteristiek gebouwen stonden. Terwijl het donker werd kleurde de lucht daar zwart van de Spreeuwen. Daar ik dit keer niet wilde kiezen voor lange sluitertijden, maar vooral de zwermen vast wilde leggen in combinatie met de stad, moest de ISO fors omhoog. Bij het bewerken bleek later dat Topaz Denise AI erg veel moeite heeft met ruis opschonen in foto's vol met Spreeuwen. Ik heb regelmatig alle methoden, die beschikbaar zijn geprobeerd, zonder tot een goed resultaat te komen. 

Al met al was de eerste middag een prachtige ervaring en beleving, maar was ik niet echt te spreken over de gemaakte beelden. Onze gids had zijn best gedaan, maar het blijft onvoorspelbaar. Hij gaf ons nog wat tips voor locaties. 

De volgende middag besloten we één van zijn tips op te volgen en gingen we naar het Piazza Gibraldi. Dit ligt op een hoge heuvel nabij Travestere. Een wandeling van ruim 4 km met een groot deel stijl omhoog, maar wat een prachtige plek om over Rome uit te kijken. De plek heeft de zon in de rug, maar doordat als de zon ondergaat hij achter de heuvel verdwijnt heb je daar niet heel veel plezier van. We hoopten dat de Spreeuwen weer in de buurt van deze plek zouden zwermen, maar daar kwam niets van terecht.

De Spreeuwen vlogen op een totaal andere plek, soms vrij ver ten oosten van het Colosseum. Gelukkig waren de aantallen heel groot en kregen we soms prachtige vormen te zien, zoals op de eerste foto bij dit blog. Als je goed kijkt zie je het Colosseum en zie je hoe klein dat is in vergelijking tot de Spreeuwenzwerm in de lucht. Een beeld dat duidelijk laat zien hoe Spreeuwen zwermen boven Rome. Op de wandeling terug hebben we een heerlijk wijntje gedronken op het succes. De andere avonden dronken we overigens ook in één van de wijnbarretjes van Rome een goed glas wijn. Rome heeft immers veel meer te bieden dan alleen Spreeuwen.

Onze laatste hele dag begon met regen. Gelukkig heeft Rome naast musea met historische kunst ook verschillende musea met moderne kunst. Wij bezochten allereerst het museum in Borghese park. Een heel inspirerend museum, dat ik iedereen kan aanraden. Na een heerlijke lunch iets buiten het stadscentrum gingen we terug naar de kamer in het hotel. Het leek geen zin te hebben om ver de stad in te gaan. Tot 4 uur en vanaf 5 uur zou het regenen. We besloten naar het Independent Hotel te gaan, vlakbij Termini.

Op het dakterras zagen we al vrij vroeg veel Spreeuwen. Gelukkig regende het maar een beetje. Snel werd het weer droog. Wel werd het razendsnel donker en kon ik maar vanaf één plek redelijk fotograferen. De enige oplossingen door het gebrek aan licht waren lange sluitertijden of gebruik maken van hoge Iso in combinatie met stadslicht.

Zo kon ik toch beelden maken van het Termini station met Spreeuwenzwermen. Het meest tevreden ben ik eigenlijk met bijgaand beeld. Het is genomen met 0,8 seconde sluitertijd. Daardoor de strepen. De Iso hoefde maar op 50 en zodoende was er voldoende ruimte om het maximale uit het beeld te halen in Lightroom.

In september 2022 ging ik met Nordic Vision naar Spitsbergen. Een reis waarvan ik vooraf wist dat landschappen het hoofddoel waren. Uiteraard hoopte ik ook op wildlife, maar vooraf wist ik dat het niet het hoofddoel was. Nu ben ik niet echt een landschapsfotograaf en verwachtte ik dat het na enige tijd zou gaan vervelen. 

Daar kwam bij dat ik al een tijdje op YouTube filmpjes aan het kijken was over Intentional Camera Movement. Daarbij geïnspireerd door Erik Malm, wiens boek ik enige tijd terug aanschafte. Maar ook door Andy Gray en anderen.

Zo woonde ik een online presentatie bij van Stephanie Johnson. Die presentatie vond ik een verademing. Vandaar dat ik me voornam de techniek ook te gaan proberen in Spitsbergen. Daarbij hielp dat ik al wel eerder met de techniek wat geprobeerd had. Daar ik nog wat extra wilde oefenen vooraf en daar ik met een voetblessure niet ver kon lopen, ging ik vooral nog een paar keer aan de slag in de buurt. De resultaten vielen oorspronkelijk wat tegen, maar ik heb me niet uit het veld laten slaan.

Na een reis van een dag kwamen we aan in Longyearbyen. Daar besloten Ed en ik te gaan wandelen. Gelijk naast de klassieke landschappen, ook aan de slag gegaan met ICM. Veelal gebruik makend van de kleuren van de bergen. Deze waren nog gehuld in herfsttinten van de vele mossen. Door vrij sterk te belichten kon ik hele softe kleuren krijgen. In dit geval wilde ik de kleuren niet teveel in elkaar overlaten lopen. Daarom maakte ik een horizontale beweging. De foto hierbij is daar een mooi voorbeeld van.

Om hem te maken moest de aperture fors omhoog tot wel f36 en f40 aan toe. Dat heeft als vervelende bijkomstigheid dat alle vuiltjes op de lens en in de camera zichtbaar worden. Dat betekent veel extra werk in de nabewerking. Je kunt uiteraard ook met een neutral density filter werken. Maar indien je het fotograferen van ICM opnames combineert met landschappen, is het op en af schroeven van zo'n filter erg omslachtig. Zeker als je langer aaneengesloten ICM beelden wil maken, zou ik het iedereen aanraden er wel één te gebruiken.

De volgende dag zaten we op een catamaran en die boot legde onder andere aan bij een gletsjer. Langs de rand van de gletsjer was donkere aarde en de gletsjer zelf had forse scheuren en blauwe, witte en bruinige tinten. De gids vertelde van het smelten van de gletsjer en naast een gewoon landschapsbeeld wilde ik graag een beeld met meer expressie van het gevoel van somberte dat mij bekroop. De opwarming van de aarde gaat hier relatief hard.

Om zo'n beeld te maken besloot ik met een kleine beweging te werken, waarbij ik wilde bewegen langs de rand van de gletsjer. In de nabewerking heb ik de contrasten nog wat bijgezet en het donkere gevoel versterkt. Daarmee geeft het beeld nu mijn sombere kijk op de toekomst van Spitsbergen weer.

Andere bewegingen bleken minder effectief. Zo was horizontaal bewegen slechts goed voor een viezig beeld en een verticale beweging blurde ook teveel. Uitzoomen was iets aantrekkelijker, maar de gletsjer loopt dan erg duidelijk de zee in en daarin door. Later in de week heb ik met deze bewegingen wat betere beelden gemaakt, maar dit beeld beviel mij vooralsnog het beste. Meebewegen met een lijn in het landschap is een techniek, die me goed bevallen is. Het onderstaande beeld is overigens een andere uitting van mijn sombere gevoel.

Het sombere staat duidelijk centraal, maar juist in de lucht zit voor mijn gevoel een klein sprankje hoop. De beweging is enigszins schuin naar beneden. Daarmee trok ik de mist nog iets meer de berg over.

De meeste andere ICM beelden waren die ochtend een regelrechte mislukking. Dat was eerlijk gezegd ook wel wat ik verwacht had. Overal op het internet en YouTube wordt gewaarschuwd dat de meeste beelden mislukken. Dat is ook mijn ervaring, maar gelukkig kun je in het digitale tijdperk rustig door blijven klikken. Wel leerde ik me zelf aan regelmatig naar de resultaten te kijken. Je hebt daarmee onmiddellijke feedback op de effectiviteit van de beweging. Is die te snel, te abrupt, te langzaam of niet in de goede richting, dan kun je onmiddellijk iets aanpassen.

Einde van de middag gingen we aan boord van de Noorderlicht. Dit zeilschip heeft een hele rijke geschiedenis en was ons domein voor de komende week. Aan boord ben ik vrolijk doorgegaan met het maken van ICM beelden. Vooral de avonden met een kleurrijke zonsondergang en de momenten dat het weer omsloeg waren goede momenten om te experimenteren. De eerste avond niet, want alles was grauw en mistig. 

De volgende dag was er echter een prachtige zonsondergang. Ik kwam ogen tekort. Voor ICM vond ik de kleurcombinatie met roze en blauw het aantrekkelijkst. Ik heb zowel strakke beelden gemaakt, zoals hiernaast, als beelden met nadrukkelijker bergen zichtbaar. Persoonlijk heb ik een lichte voorkeur voor het eerste bij deze kleurcombinaties. Een vrij snelle horizontale beweging gaf dit resultaat. Om de bergen in beeld te krijgen, moet de beweging veel langzamer uitgevoerd worden.

Een andere mogelijkheid was om met de felle oranje stroken van de ondergaande zon te werken. Ook dat heb ik volop gedaan en de resultaten stelden zeker niet teleur. Ze zijn zeer kleurrijk en bijna schreeuwend. Beeldend voor een wereld die in brand staat. Zeker als ik daarbij de beweging van een vlam nabootste.

Al doende ontdekte ik de voor en nadelen van sterke contrasten, de verschillende bewegingen en combinaties van bewegen en still houden. Ook de volgende dagen bleef ik de vroege ochtend en late middag kijken wat er kon. Niet altijd met succes, wel altijd met plezier.

Ook overdag en als we aan land gingen probeerde ik met ICM mijn gevoel vast te leggen. Gevoelens, die wisselden van somberte tot verwondering tot hoop. Gevoelens, die zich in golven door mij heen verplaatsten. Dat gevoel van heen en weer schietende gevoelens, heb ik geprobeerd vast te leggen, door de bergen vast te leggen met een golvende beweging. Het krachtigste voorbeeld daarvan is bijgaand beeld. Het straalt vooral kracht en dynamiek uit.

De meeste van dit soort beelden moest ik omzetten in 16:9 aspect ratio. De reden is dat door de forse beweging vaak een deel van de foto niet echt bruikbaar is en er veel moet worden weggesneden om het beeld enigszins recht te trekken. 

Wat mij opviel was dat het soms best lastig is het beoogde effect te produceren, maar dat naar dat de week vorderde het steeds beter lukte. Ook durfde ik steeds meer, mede gestimuleerd door mijn reisgenoten, waarvan enkelen ook aan de slag gingen met ICM.

Jaren terug begon ik hutten te huren om vogels te fotograferen. Enthousiast schoot ik beelden van vogels op takjes en legde ze met reflectie vast aan de waterrand. Ook badderen was vaak aanleiding om te klikken.

Langzaam aan begon na verloop van tijd mijn enthousiasme te dalen. Veel vogels had ik al vele keren vastgelegd en ook andere fotografen lieten dit soort beelden met regelmaat zien. Allemaal weinig origineel en voor nieuwe soorten nog steeds leuk, maar na honderden mezen niet echt bevredigend meer. 

Ik begon boshutten te vermijden en koos meer en meer voor hutten als Balgzandpolder, Marken, en hut 6 en hut 10 van Han Bouwmeester. Hutten waar je andere beelden kon maken. Daar begon ik ook andere technieken uit te proberen. Hetzelfde deed ik als ik af en toe nog wel in een boshut zat.

Langzaam aan begon ik ook in hutten iets creatievere beelden te maken. Ik experimenteer met verschillende belichtingstechnieken, meervoudige belichting, omzetting naar Zwart Wit en heel soms langere sluitertijden. In dit blog laat ik wat voorbeelden zien van wat er kan.

Het eerste waar je mee kunt spelen is uiteraard de belichting. Zo gebruik ik zowel vanuit openbare als gehuurde hutten van tijd tot Low Key om een beeld te maken waar je langer naar kunt kijken.

Bij Low Key moet het onderwerp in het licht staan en het liefst een wit of licht uiterlijk hebben, waar bij de achtergrond donker is. Die hoeft niet zwart te zijn. Bij het fotograferen belicht je minimaal 1 stop onder, maar vaak wel 2, 3 of zelfs meer.

In de nabewerking haal ik vaak lichtplekjes in de achtergrond weg en licht ik het onderwerp nog wat op en maak de achtergrond nog wat donkerder. Soms kan het makkelijk in Lightroom, soms vraagt het iets meer werk. Het beeld hiernaast is bijvoorbeeld gemaakt in het Oostvaardersveld op een klaarlichte dag.

De Kluten stonden in de schaduw en dicht bij riet. Ik moest 3 stops onderbelichten en thuis nog behoorlijk wat vlekken verwijderen, omdat het water oppervlak wat rommelig was. Achtergrond is ook hier nog donkerder gemaakt en de hooglichten en witten zijn opgehoogd. Het uiteindelijke resultaat zullen sommigen waardeerden, anderen juist niet. Alleen daaruit blijkt volgens mij al al dat het een bijzonder beeld is.

Dat je met Kluten alle kanten op kunt, blijkt uit de volgende foto. Dit beeld is gemaakt in de Balgzandpolder  hut van het Noord Hollands Landschap. In de ochtend heb je er vaak tegenlicht in de zomer. Je kunt dan prachtige tegenlicht opnames maken.

Dit beeld is gemaakt in maart 2020 op een bewolkte dag. Met High Key als insteek. Dit houdt in dat je flink overbelicht om een beeld over te houden, waar vormen de belangrijkste rol in spelen.

Ook hier was thuis wat nabewerking nodig. Er moesten weer vlekken verwijderd worden en de achtergrond is nog iets verder opgelicht. Wel wilde ik persé nog een beetje rimpeling in het water houden. Maar dat mocht niet teveel zijn, want het ritme, dat in mijn optiek dit beeld maakt, zou daardoor verstoord worden. 

Voor het toepassen van High Key heb ik graag een lichte bewolking, een lichte achtergrond en een onderwerp dat daar voorla vanuit vorm tegen afsteekt. Omstandigheden, die je niet in boshutten zult aantreffen, maar wel bij hutten aan het water of wad.

Spotlight is een element, dat bij hutfotografie veel worden toegepast. Zelf doe ik dat uiteraard ook. Zo ben ik altijd gespitst op plekjes waar mooi licht valt. Sommige hutten lenen zich daar goed voor. Bekend is bijvoorbeeld dat Hut 4 van Han Bouwmeester zich hier goed voor leent.

De hut in Marken voor weidevogels, overigens één van mijn favoriete hutten, heeft soms ook unieke kansen hiervoor. En laat nou net de Grutto's besluiten in het spotlight te gaan paren. Het was vrij ver weg, maar toch snel afgedrukt en het effect in Lightroom nog iets versterkt. Persoonlijk kan ik er van genieten als actie en licht samen vallen. Een mazzeltje, maar tegelijkertijd ook planning.

Ik probeer namelijk altijd zo vroeg mogelijk bij een hut te zijn. Of bijvoorbeeld in Marken zo lang mogelijk door te fotograferen. Juist de randen van de dag geven het mooiste licht en de beste kansen.

Ooit leerde ik van een fotograaf de stelregel. Fotografeer nog minimaal een half uur door als je denkt dat het niet meer gaat. Met de huidige camera's en software kan dat helemaal goed. Al vind ik zelf ruis bij late avond foto's soms ook sfeerverhogend werken.

Bij hutten wordt de setting vaak bepaald door takken en lege ruimtes. Het voordeel is daarvan, zeker als er niet teveel takken zijn, dat je een mooie en rustige foto kunt maken. Zeker met reflectie van de vogel in het water kan dat fantastisch mooi zijn. 

Toch kijk ik ook vaak naar de zijkanten van de setting. Staan er struikjes, die een doorkijkje bieden op een plek waar vogels graag gaan zitten, of waar ik wat te eten kan neerleggen om ze te lokken. Is er een plekje met voldoende gras om daarachter wat voer te leggen, waarbij het storende gras wordt vervangen door een filter waarmee je sfeer in je beelden kunt brengen.

Zo zag ik dat deze jonge Grote Bonte Specht als het te druk werd op de setting vaak in dit boompje ging zitten. Hij werd namelijk door de ander Spechten regelmatig opgejaagd en voelde zich hier kennelijk veilig, terwijl hij ook kon kijken naar de voerplekjes, om zijn kans te grijpen.

Mocht het bij de hut, die je gehuurd hebt niet kunnen, dan zijn er ook nog andere manieren om dit effect te bereiken. De eerste is wat onconventioneel, maar niet minder effectief. Zoek in het bos een tak met veel blad, of verzamel bladeren die zijn afgevallen (in de herfst) en fotografeer daar doorheen. Uiteraard geeft dit ook wat rommel, die je moet opruimen, maar de vogel op een tak zit nu ineens in een bos en dat lijkt natuurlijker en is vaak sfeervoller. Zorg wel dat je scherp kunt blijven stellen en dat de vogel nog goed zichtbaar is.

Ook met meervoudige belichting kun je een dergelijk effect bereiken. De eerste foto van dit blog, de Boomklever in Zwart Wit is gemaakt met meervoudige belichting. De techniek is eigenlijk vrij simpel, maar in veel gevallen is het resultaat toch teleurstellend. Meest komt dit doordat de kleuren onnatuurlijk worden, of het onderwerp net niet goed geplaatst is en de sfeerverhogend elementen ook het beeld verstoren. Soms helpt daarbij omzetting naar zwart wit.

De techniek is vrij simpel. Je zet je camera op meervoudige belichting en stelt scherp op je onderwerp, liefst met een mooie compositie in gedachte. De tweede foto is vaak juist niet scherp gesteld. Bij de mirrorless camera's kun je in de viewfinder vaak al zien wat het resultaat gaat worden. Ik ga dan op zoeken naar een bijpassend bokeh. 

De instellingen voor je meervoudige belichting kun je stuk voor stuk uit testen. Mijn ervaring is dat gemiddeld het beste is om mee te beginnen. Tenzij je in staat bent om in de combinatie van onderbelichte foto's gebruik te maken van een deel van beide foto's, die erg donker zijn. Dan is additief een goed alternatief en verder kun je ook helder proberen. Mijn ervaring met donker als methode is dat de kleuren heel vaak niet mooi worden. Dat is dan ook de laatste die ik test.

Meervoudige belichting kun je ook op een hele andere manier gebruiken. Het beeld hierbij is bijvoorbeeld ontstaan, doordat er bij Hut 6 van Han Bouwmeester niets gebeurde. We verveelden ons en ik ben gaan spelen met de schaduw van een Koolmees op een tak in het water. De foto daarvan heb ik gecombineerd in camera met een scherp beeld van de bomen ver af aan de linkerkant. Met wat extra werk in de nabewerking kreeg ik dit beeld uit de camera.

Lange sluitertijden zijn voor de beelden uit hutten tot nu toe niet erg succesvol. Zo maakte ik het overzicht onderaan geplaatste beeld vanuit de fotohut Marken. Het was inmiddels donker en er zat een groep Meeuwen te slapen.

De combinatie van lange sluitertijd met intentional camera movement heb ik een aantal keren geprobeerd. Het resultaat is verre van wat ik wilde bereiken.

Ook in Marken probeerde ik met lange sluitertijd de laatste Grutto, die nog actief was vast te leggen. Weer met weinig succes! Toch heb ik het beeld hier geplaatst.

Creatieve hutfotografie gaat namelijk gepaard met meer missers dan met succes. Voor mij maakt dat niet uit. Ik heb er plezier in en leer er van. Bovendien heb ik voor mijn gevoel al genoeg Koolmeesjes, Spechten etc.

Dat wil overigens niet zeggen dat ik nooit meer gewone hut beelden schiet. Als er een roofvogel voor de hut komt, schakel ik net zo graag over op minder creatieve beelden. Maar als die langer blijft hangen en om zich heen kijkt, kan ik het toch niet laten om te proberen een meervoudig belicht beeld te maken of te kiezen voor een lange sluitertijd om die beweging vast te leggen. Tot nu to overigens zonder succes. Tot slot nog een paar voorbeeld beelden.

In een eerder blog schreef ik over de fotografische ontwikkeling, die ik probeer door te maken. Daarbij kwamen de tegenvallers, meevallers en de doorlopen stappen aan de orde.

Een groot deel van die ontwikkeling heb ik de afgelopen 2,5 jaar gedaan met behulp van mijn Spreeuwen zwermen project. Beelden uit dit project zijn onderhand te zien op de speciale Spreeuwen pagina onder experimenten.

In dit blog meer over laatste fases en de voorlopige afronding van dit project. Gelukkig had ik ook nu weer ondersteuning van Bart Siebelink. Zonder zijn stimulering, hulp en continue challenge was dit project nooit geworden wat het is.

Verder in dit blog ook meer informatie over het proces van het maken van en het laten drukken van een koffietafelboek. Daarbij deel ik mijn ervaringen met Saal Digital en hun Professional Line fotoboeken.

Het project begon ooit met een meervoudig belicht beeld dat bij de Groene Camera een eervolle vermelding kreeg en het lezen van het boek "Grip op creativiteit" van Bart Siebelink. Hij beveelt aan een project te starten. Voor mij werd dat project "Spreeuwen zwermen".

Zoals ook al in het eerdere blog stond liep ik op enig moment vast en heb mij bij Bart gemeld voor online coaching. Eerijk gezegd was ik nog wat sceptisch voordat ik begon, maar al snel bleek dat ik nieuwe dingen moest leren en op een andere manier moest gaan kijken naar mijn eigen foto's. 

Via het maken van Flipbooks, het starten met video, gesprekken over en werken aan series groeide mijn inzicht. Ook het bespreken van beelden hielp enorm. Ik kreeg een scherper beeld van visuele samenhang en creatieve mogelijkheden.

Om onderscheidende beelden te maken, bleef ik regelmatig naar de bekende gebieden gaan. Vooral De Houtwiel was mijn favoriet, maar in totaal bezocht ik op meer dan 100 avonden, meer dan 10 gebieden en schoot ik duizenden foto's. Zelfs na selectie bleven er vele honderden over. De vraag was hoe lang ga ik er mee door.

Maar hoe maak je een einde aan het project? Wat doe je met al die foto's en verzamelde kennis. Dat waren de vragen, die ik met Bart wilde bespreken in de vierde coaching sessie. Zoals altijd was Bart heel duidelijk. Je bepaalt zelf wanneer en hoe je het project afrond. Omdat proces te bespoedigen moedigde hij mij aan om een koffietafel boek te maken.

Niet alleen met foto's, maar ook met teksten, die als achtergrond de kennis over Spreeuwen zwermen op een toegankelijke manier presenteren. Geef daar een eigen invulling aan en laat dat ook zien in het boek.

Waar komt je fascinatie voor Spreeuwen zwermen vandaan? Hoe is je kijk op Spreeuwen zwermen verandert? Wat heeft de beelden, die je gemaakt hebt beïnvloed? Welke gevoelens speelden een rol?

In eerste instantie best een uitdaging. Hoeveel wil ik van mijn eigen gedachten en gevoelens aan het papier toe vertrouwen? Is dat überhaupt wel iets wat anderen willen lezen? Tijdens mijn overpeinzingen tijdens het schrijven van mijn dagelijkse "morning pages", besloot ik dat ik het in ieder geval kon proberen.

Zo gezegd, zo gedaan. De eerste column stond al snel op papier. Volledig binnen mijn comfort-zone ging het over de wetenschappelijke kennis over Spreeuwen zwermen. In volgende columns bleef ik in eerste instantie ook weg bij mijn gevoelens.

Op 15 november 2021, veranderde iets. Het was de verjaardag van mijn overleden vader. Ik bezocht zijn natuurgraf en veegde wat poep van de houten schijf. Die dag reed ik door naar de Houtwiel, en daar overviel de Spreeuwen zwerm mij. Vlak boven mijn hoofd werd het zwart en de poep viel rond en op mij neer. Terug in de auto schreef ik een gedicht. Iets wat ik nog nooit echt gedaan had. 

Het hielp mij om te reflecteren op de gebeurtenissen van de achterliggende jaren. Bijvoorbeeld in het werkzame leven, maar ook het privé leven, met als hoogtepunten de huwelijken van mijn kinderen, het samenzijn met Anita en de geboorte van mijn kleinzoon William. Ook de moeilijke momenten als het verlies van mijn beide ouders en hun lijden voordien kregen een plaatsje. 

Maar hoe maak je nou een mooi koffietafelboek? En hoeveel wil ik er eigenlijk laten drukken? Hoe werkt dat eigenlijk? Tijd om weer hulp te vragen aan Bart. Ik stuurde hem zoals altijd een uitgebreide agenda met mijn vorderingen en een draft voor het boek.

Zoals elke keer was Bart weer stimulerend. Hij benoemde wat hij goed vond en gaf zeer waardevolle aanwijzingen. Allereerst adviseerde hij om slechts 1 exemplaar te drukken voor mij zelf. Een advies wat ik ook ter harte heb genomen.

Ook werd ik gewezen op het belang van typologie voor leesbaarheid van mijn teksten. Teksten, die kritisch werden doorgenomen op de link naar de foto's, die ik er bij had gevoegd en op wat nu de essentie was. Nieuwe titels voor de columns zouden, die essentie beter moeten weergeven. 

We bespraken ook de plaats van de verschillende foto's. Uiteindelijk heb ik een herschikking gemaakt, beelden verwijderd en beelden toegevoegd. Het wijdse beeld van Spreeuwen zwermen boven De Houtwiel, genomen met groothoek, is de eerste foto aan de binnenzijde van het boek. De derde foto in dit blog koos ik uiteindelijk voor de voorzijde. Mede omdat de titel en ondertitel mooi geplaatst konden worden.

Een andere reden om deze foto te kiezen was dat ik besloot om een Professional Line fotoboek bij Saal Digital te laten drukken. De voorzijde van zo'n boek heeft een cover van Acrylglas en mij leek dat deze foto, daar geschikt voor was. Gelukkig bleek dit ook het geval te zijn.

Ik koos er zelf voor om met de templates van Saal Digital het fotoboek te ontwerpen in Photoshop. Dat was een omslachtig proces. Niet wat betreft de foto's. Dat ging erg gemakkelijk. Al heb ik nog vele keren de volgorde en de keuze voor foto's aangepast. Daarbij speelde visuele samenhang en de link naar de teksten een belangrijke rol.

Het plaatsen van de teksten in columns en de controle op spelfouten was erg onhandig en complex. Vooral het afbreken van woorden op onnatuurlijke plekken maakte het lastig. Uiteindelijk heb ik 10 keer een ontwerp gemaakt en gecheckt. Hetgeen niet heeft kunnen voorkomen, dat er toch nog wat foutjes ingeslopen zijn.

Al met al ben ik heel blij met het eindresultaat. Het is prachtig gedrukt en een waardig koffietafelboek. Anita en de kinderen waren heel complimenteus over het resultaat. De persoonlijk invalshoek biedt bovendien aanleiding tot mooie gesprekken. Tot slot wat beelden van hoe het er uit ziet. Niet de mooiste foto's maar wel een leuke impressie.

Het tweede weekeinde in april 2022 ben ik samen met mijn fotomaat Ed Klungers naar de Eiffel geweest. Ons doel was om Wasberen te fotograferen. We hadden daarvoor bij Eiffel Retreat overnachtingen geboekt en de daarbij behorende hut gereserveerd.

We vertrokken op vrijdag om 10.30 uit Vinkenveen. De navigatie gaf aan dat we er in ruim drie uur zouden zijn. Daar het verkeer meeviel hadden we nog alle tijd om onderweg te lunchen. We waren echter zoveel in gesprek, dat we uiteindelijk niet tijdig op zoek gingen naar een goed restaurant en belanden in een veredelde snackbar. 

Inmiddels regende het van tijd tot tijd en viel er zelfs af en toe natte sneeuw. Wij fantaseerden over beelden van Wasberen in de sneeuw. Helemaal niet zo gek als je naar de weersvoorspellingen keek, want we zouden waarschijnlijk sneeuw krijgen. Wat we toen nog niet wisten is dat Wasberen weliswaar geen winterslaap houden, maar wel de zogenaamde winterrust kende. Dat houdt in dat ze bij koud weer zich schuilhouden en een aantal dagen niet laten zien.

Rond half drie kwamen we ter plekke. We werden gastvrij ontvangen door Egle en Leo. Uiteraard gingen we vrij snel naar de hut om polshoogte te nemen en door Leo de ins en outs te horen. Uiteraard gingen de cameratassen en statieven mee. Immers overdag kun je er vogels fotograferen. Veel vinken, allerlei soorten mezen, Grote Bonte Specht en de Roodborst lieten zich zien.

Na enige tijd veerden we op. Een Zwarte Roodstaart liet zich zien en ondanks het beperkte licht fotografeerden we er lustig op los. De Zwarte Roodstaart was in de vallei van de B&B overigens ruimschoots aanwezig. Tijdens een wandeling op zaterdag zagen we er veel meer.

De avond en nacht begonnen stil. Pas rond 21.45 was er voor het eerst actie. Er verscheen een Steenmarter op de setting. Ik kon enkele foto's maken, waaronder de foto, die hier bijstaat. Duidelijk was dat mijn 70-200 eigenlijk niet voldoende bereik had en dat mijn 500 mm teveel bereik had. De foto hiernaast is met de 500 mm lens genomen. Een ideale lens zou zo'n 300 mm hebben en uiteraard liefst f2.8. Zoom is uiteraard ook een voordeel. Maar lichtsterkte is wel belangrijk.

Vervolgens was het weer lange tijd stil. Meer dan een uur later kwam de eerste Wasbeer. Al snel kwamen er twee anderen bij. Wat opviel is dat ze in grootte en kleur behoorlijk variëren. De vacht varieert van grijsachtig bruin tot donkergrijs. Wasberen leven overigens solitair, maar ook in kleine familiegroepen.

Wasberen zijn roofdieren uit de familie van kleine beren. Ze komen voor in Noord Amerika en zijn ooit geïntroduceerd in Europa voor de jacht. Ze zijn te herkennen aan hun gemaskerde gezicht en geringde staart. De kop is breed met een spitse snuit.

Wasberen zijn van nature schuw, maar in gebieden met veel mensen is dat veel minder het geval. Zo geven ze in Noord Amerika veel overlast in staten als Florida waar de vuilnisbakken niet veilig zijn voor de Wasberen.

Wasberen zijn omnivoor en wellicht daarom ook zo goed voor de hut te krijgen. Ze zijn gek op het aangeboden voer, maar willen ook regelmatig drinken. Het aangelegde plasje wordt veelvuldig gebruikt voor een slokje. De naam Wasbeer komt overigens van het idee dat ze hun voedsel zouden wassen. Dit is volgens onderzoekers overigens niet het geval.

Later in de nacht kwamen er regelmatig Wasberen. Ook de Boommarters kwamen op bezoek. Soms zelfs tegelijk. Om twee uur gingen we naar bed, daar we ook op zaterdag nog een nacht in de hut zouden doorbrengen.

Al om zeven uur waren we weer wakker. We begonnen met het ontbijt en gingen vervolgens voor de vogels naar de hut. Om half tien kwam de grote verrassing. Een Boommarter melde zich voor de hut. Met veel plezier ging hij de takken af op zoek naar het vet, dat was aangebracht voor de vogels. 

Daar we er niet op gerekend hadden overdag een Boommarter te kunnen fotograferen had ik mijn 500 mm lens op de camera. Daarmee maakte ik bijgaand close up. Een unieke kans, al had ik ook graag wat uit kunnen zoomen om hem er volledig op te zetten.

Samen met Leo keken we later die ochtend naar de foto's en constateerden na ruime studie, dat we waarschijnlijk twee verschillende Boommarters op bezoek hadden gehad. Leo maakt tekeningen van de Steen- en Boommarters, die bij de hut gezien worden en met behulp van die tekeningen probeerden we ze te identificeren. Erg lastig, daar de kenmerken niet op alle foto's goed te zien waren.

Overdag maakten we een wandeling door het Nationaal Park de Eiffel. Het was fors klimmen in een desolaat bos. De zoogdieren, waar we op hoopten lieten zich niet zien. Niet zo verbazingwekkend, omdat het midden op de dag was.

Af en toe vielen er regenbuien, afgewisseld met opklaringen en af en toe wat natte sneeuw. Weer gaven de apps aan dat we sneeuw zouden krijgen, maar dat zat er niet in.

Na de wandeling gingen we weer de hut in en bespraken wat we die nacht zouden proberen. Mijn plan was om met de 500 mm en de 2.0 converter te gaan voor details van de Wasberen. De inspiratie daarvoor komt van Michel d'Outremont, die zowel in Zuid Afrika als in Guatemala dit deed. 

Het leuke is dat je door dit te doen het betrokken zoogdier veel diepgaander bestudeerd. Het geeft ook originele en verrassende beelden. Uiteraard ligt het dan voor de hand, om te beginnen met de kop. Nadat ik s'nachts bijgaand portret maakte, ben ik gaan kijken naar de poten van de Wasbeer, de staart en de vacht. Die laatste twee gaven niet echt mooie beelden. De poten vind ik juist wel mooi. Aan het einde van dit blog staan er beelden van.

Die avond was er overigens weer vanaf 21.45 activiteit. De Wasberen waren duidelijk het meest actief en zowel Boommarter als Steenmarter leken vrij nerveus. We weten niet in welke mate de Steenmarter schrok van  de aanwezigheid van een schreeuwende Bosuil, of dat er een andere oorzaak was. De Boommarter schrok vooral van de komst van een Wasbeer en leek daarvoor weg te vluchten. Apart, daar ze de eerste nacht wel samen op de setting bleven. 

Vanaf een uur of twaalf werd het stil. We bleven nog ruim een uur, maar besloten toen dat het mooi was geweest. Hopend dat we de volgende ochtend weer geluk zouden hebben met een Boommarter bij daglicht, zaten we om acht uur al weer in de hut.

We kregen nieuwe soorten vogels als de Goudvink en Heggenmus, maar helaas dit keer geen Boommarter. Leo kwam nog bijpraten en bracht een lekker bakje koffie. We konden terugkijken op een aangenaam verblijf en zeer succesvolle sessies in de hut. We constateerden ook dat we in de toekomst nog een keer terug willen komen. Een mooie periode zou de zomer of de herfst kunnen zijn. Wellicht is de setting overdag, dan nog mooier. Maar het draait uiteraard om de nacht met Wasberen, en de Marters. Zoals ook bliktuit bijgaande foto's. 

Al een tijdje overwegen Anita en ik om een huis te huren of kopen in Spanje. Het lijkt ons heerlijk om, als we straks beide gepensioneerd zijn, een deel van het jaar in een warm land te verblijven. Anita kan dan lekker golfen en ik wil dan graag ter plekke genieten van de natuur en de fotografie. Het lekkere weer helpt daar natuurlijk bij.

Twee jaar terug, voordat COVID 19 uitbrak waren we van plan een lange zomer door Spanje te trekken, om ons een beeld te vormen van de mogelijkheden. Uiteraard kon dat niet doorgaan en vandaar dat ik enthousiast reageerde toen Anita aangaf, samen met een vriendin, een huis te willen huren in februari. Deels om vanuit Spanje te werken en deels om er een week vakantie te houden. Het paste maar nauwelijks in mijn reisschema voor dit jaar, maar ik besloot om twee weken langs te gaan. 

De camera tas werd gepakt en ik besloot mijn 500 mm lens dit keer thuis te laten.  Ik wist niet zeker of ik hem zou gebruiken en was van plan veel te gaan lopen. Achteraf heb ik hem gemist, daar veel vogels ver weg zaten. Wel ging een boek mee over Birding in Spain. Dat bleek een gouden greep.

Twee dagen na mijn aankomst gingen de dames golfen. Ik besloot naar Calpe te rijden om daar de zout lagune te bezoeken. Die lagune stond in mijn boek beschreven als een mooi natuurgebied met kans op verschillende soorten, waaronder de Flamingo's. 

Eenmaal ter plekke bekroop mij onmiddellijk het gevoel dat dit natuurgebied beklemd lag tussen de bebouwing. Benieuwd wat ik zou aantreffen trok ik het gebied in over een wandelpad. Er bleken een aantal prachtige uitkijkpunten te zijn en overal om mij heen hoorde ik vogels fluiten en zingen. Ik zag Zwartkoppen, Kleine Zwartkoppen, Groenling, Putter, Tjiftjaf en Pimpelmezen. Op het water zwommen Bergeenden, Wilde Eenden en waren er groepjes Flamingo's. 

Even dacht ik dat er een zekere balans was tussen natuur en bebouwde omgeving. Bij nader inzien blijkt het anders te zijn. Zo wordt er ondanks het relatief grote aanbod van woningen, die te koop staan nog volop gebouwd. Met het beeld hiernaast kon ik dat laten zien. 

Uiteraard was ik niet de enige in het gebied. Er wordt vrij veel gewandeld, o.a. met honden. Vaak zijn die overigens netjes aangelijnd, maar lang niet altijd. Helaas laten de wandelaars en de honden ook behoorlijk wat rotzooi achter in het gebied. Er slingert vrij veel afval rond en mondkapjes zijn daarbij het symbool van deze tijd. 

Ik wilde symbolisch die schijn van evenwicht laten zien en ben gaan werken met reflectie van de gebouwen in het water in combinatie met de Flamingo's. Een aantal beelden laten die reflectie mooi zien en bevielen mij wel, maar de spanning ontbrak. Het beeld hiernaast is een poging meer spanning te laten zien.

Als je kijkt met een symbolische blik kun je een kruis ontwaren. De Flamingo's vormen daarbij de horizontale balk en de reflectie van het gebouw de verticale balk van het kruis. Wellicht voor velen wat ver gezocht, maar mij kon het wel enigszins bekoren.

Iets verder weg ligt El Hondo de Elche. Een erg mooi natuurgebied. Helaas was ik de eerste ochtend eigenlijk net iets te laat, doordat ik in eerste instantie aankwam bij de afgesloten noordelijke toegangsweg. Die ochtend was er wel prachtige ochtendmist op het water, maar ik kon er maar heel even van genieten.

De tweede keer vertrok ik eerder en kwam ik ruim op tijd aan. Helaas was er nu geen ochtendmist, maar wel een mooie zonsopgang. Het water en de lucht kleurden oranje goudachtig en de aanwezige Flamingo's heb ik zowel in kleine als in grote groepen vast kunnen leggen. 

Beide keren heb ik ook forse stukken gewandeld en verschillende vogelkijkpunten bezocht. Die zijn goed bereikbaar en hebben goed zicht op de aanwezige Flamingo's, Reigers, Steltlopers en Eenden. Nadeel is, net als in Nederland, dat ze fotografisch vaak te hoog zijn, waardoor je naar beneden fotografeert.

Al tijdens mijn eerste bezoek aan El Hondo de Elche dacht ik, in deze omgeving zou ik wellicht wel willen zitten. Vandaar dat ik besloot huizen te kijken op internet in de omgeving van het park. Ook constateerde ik dat mijn Birding boek in de verschillende omliggende plaatsen ook Lagunes aanduidde, die het zoeken waard zouden zijn. 

Met de gedachte de plaatsen te bezoeken en de lagunes te verkennen ben ik na het tweede bezoek de auto ingestapt. De lagunes bleken net als die van Calpe dicht op de bebouwing te liggen. Bij de lagunes kon je de geluiden van het verkeer nog horen en had je niet echt het gevoel in de natuur te zijn. Ook was veel van de bebouwde omgeving hoogbouw en zag ik mij de zomerse drukte al voor me.

De aantallen en verscheidenheid van de vogels in de lagunes vielen vaak ook nog tegen, terwijl de winter een goede periode zou moeten zijn. Voeg daarbij de beperkte mogelijkheden om vanuit laag standpunt te fotograferen en het is denk ik begrijpelijk dat mijn enthousiasme daalde.

Een derde bezoek plande ik in de avond, omdat ik wilde profiteren van het avondlicht. In Calpe had ik het ook geprobeerd, maar daar ging de zon onder achter de in aanbouw zijnde gebouwen. Toch kon ik het sfeervolle beeld maken, waarmee dit blog opent. 

In Elche bleek de zon onder te gaan in een hoek, waar ik met geen mogelijkheid van het tegenlicht gebruik kon maken. Dat verandert ongetwijfeld in de loop van het jaar.

Ondertussen verkende Anita de verschillende golfbanen. een aantal bevielen haar en anderen wat minder. Tegenvaller was echter vooral het grote aantal oude mensen op de banen. Hun speeltempo lag erg laag en dat irriteerde de dames.

Al met al kwamen wij tot de conclusie dat dit gebied hem niet gaat worden. Het toont maar weer aan hoe goed het is om eerst te huren, en pas als het langdurig bevalt, te overwegen iets te kopen. Daarbij is huur in de winterperiode zeer betaalbaar in Spanje. Er lijkt een groter aanbod te zijn dan vraag.

Wellicht moeten wij het minder dicht bij de kust zoeken, al zal de natuur dan ook niet altijd makkelijk toegankelijk zijn. In veel gebieden wordt gejaagd en daardoor zijn veel dieren en vogels behoorlijk schuw. Bovendien zijn er minder golfbanen en wellicht ook minder huizen te koop. De tijd zal het leren. Ik kijk in ieder geval met veel plezier terug op deze trip. Onderstaande plaatjes zijn tijdens de trip gemaakt.

Al een aantal jaren stond op mijn lijstje, dat ik een keer in de winter naar Yellowstone National Park wilde. Wolven in de sneeuw waren daar de belangrijkste reden voor.

Loulou Beavers organiseert regelmatig deze reis en toen er een plekje vrij kwam, ging ik snel in overleg met Anita. Zij stemde in en daarmee kon de planning beginnen. Met name het aanschaffen van de juiste kleding had hoge prioriteit. Het kan er namelijk kouder zijn dan -20 Celsius.

Gelukkig brachten we nog een lang weekend in Stockholm door. Daar winkelden we en werden we uiterst deskundig geholpen. Met flinke wat bagage gingen we terug naar Nederland. Dat de kleding top was, bleek tijdens de koude dagen van de reis. Uiteraard voelde ook ik de kou, maar dat gold met name voor mijn gezicht en handen, die ik het minst bedekt hield.

Bij het inpakken voor de reis bleek mijn trouwe reistas te klein. Er moest gewoon teveel mee. Achteraf had ik iets minder mee kunnen nemen, maar liever teveel dan te weinig mee.

De vlucht was van Amsterdam naar Bozeman via Salt Lake City. Doordat vanwege Corona het vliegtuig niet vol was, had ik alle ruimte op de eerste vlucht en ook op de terugweg. Het tijdsverschil is overigens met 8 uur fors en een jetlag was niet te vermijden.

Na aankomst aten we als groep ons eerste diner en gingen snel naar bed. De volgende ochtend gingen we na een prima ontbijt met de auto naar Gardiner, het vertrekpunt voor de volgende vijf dagen. Na aankomst vertrokken we naar het park. 

Uiteraard was de Bizon ons eerste foto object. Veel Bizons zouden nog volgen, tijdens het vervolg van de reis. Uiteraard moet je voldoende afstand (minimaal 25 yards) houden van deze enorme dieren. We zwoegden op een ochtend door de diepe sneeuw om dichtbij een groepje Bizons te komen. Ze stonden op een plek waar het water stoomde en door de kou was er rijp. Na verloop van tijd gingen we naar de kant van de weg en konden we de Bizons opvangen. Op dat moment kon ik de foto hiernaast maken. 

De eerste Wolf zagen we op een middag. Er stonden behoorlijk wat auto's op een parkeerplek en we zagen een kadaver in het veld. Er was die ochtend nog niet veel gebeurd, maar dat belette ons niet om te besluiten een tijd te gaan wachten. 

Ons geduld werd vrij snel beloond. Een donkere Wolf liep richting het kadaver (een aangereden Coyote), de aanwezige Raven en Amerikaanse Zeearenden vlogen op. De Wolf rook aan het kadaver en leek wat onrustig. Wellicht was het grote aantal mensen, die toekeken daar de reden voor. De Wolf bleef in de buurt en wandelde wat rond om de omgeving te verkennen. Daarbij bleef de Wolf op afstand, maar liep gelukkig ook door het prachtige landschap. De Wolf had overigens een zender om. Al snel ontspon zich een discussie over het weg shoppen van de zender. Voor mij hoeft die, bij een beeld van een Wolf in het landschap niet weg gekloond.

Met mijn 500 mm lens en 1.4 converter kon ik slechts beelden maken van de Wolf klein in de setting. Belangrijk is ook om je te realiseren dat je minimaal 100 yards afstand moet houden. De Wolf probeerde de weg over te steken, maar door de grote hoeveelheid mensen en voertuigen, zag de Wolf daar in eerste instantie van af. Later, toen parkwachters ruimte voor de Wolf maakten door verkeer en mensen op afstand te houden, stak de Wolf wel de weg over.

Die zelfde dag zagen we overigens ook een Coyote. De dag daarvoor zagen we een Beer, die tijdens de winterslaap wakker was geworden. Fotograferen had weinig zin, daar we alleen van boven zicht hadden op moeder Beer. Was wel erg leuk om ook het jong uit het hol te zien komen.

Op twee ochtenden lieten de Bighorn schapen, zich prachtig zien. Ze dalen van de berg af, om in de vallei eten te gaan zoeken. Liggend in de sneeuw kon ik een beeld schieten, waarbij de Bighorn net boven de rand uitkwam. De setting is lang niet altijd naar je hand te zetten, maar hier vind ik de achtergrond redelijk.

Ook bij de Bighorns was er af en toe een verkeersopstopping en stonden auto's en mensen de oversteek soms in de weg. Niet iedereen gedraagt zich conform de parkregels.

Je moet er niet aan denken hoe het in de zomer moet zijn. Wellicht dat het in April en tweede helft September / Oktober nog enigszins te doen is, maar hartje zomer vermijdt je Yellowstone het liefst. Voordeel is wel dat er dan meer wegen open zijn en dat de Grizzly beren ook actief zijn.

In het Noorden van het park ligt ook Mammoth Hot Springs. Uiteraard besteedden we ook een dagdeel aan het fotograferen van deze prachtige plek. Daar ik geen landschapsfotograaf ben, had ik moeite om originele beelden te maken. De oplossing lag voor mij in het licht. Die ochtend kon ik gebruik maken van tegenlicht.

Toen we beneden een uurtje hadden gefotografeerd, bracht Loulou ons naar boven. We liepen vervolgens al fotograferend naar beneden. De sneeuw viel af en toe naar beneden en het werd donker en somber. Soms  brak de zon door. De dampen maakten de omgeving in combinatie met de lichtval, magisch.

Later in de week gingen we, aan het einde van de dag, nog een ruim uur naar Mammoth Hot Springs, en ook toen kon ik aan de slag met het bijzondere licht en de ondergegane zon, de verstilde en dode bomen, de stoom en de rijp op de bomen.

De foto die ik maakte geeft een beetje een somber en obscuur beeld van de plek. Een sterk contrast met de kleurrijke warmwater bronnen die typerend zijn voor Mammoth Hot Springs. Het beeld is daarmee anders dan de beelden, die je aantreft als je googled op Mammoth Hot Springs.

Landschappelijk is de noord kant van het park erg mooi. De Lamarvallei is prachtig en wordt wel de Serengeti van de Verenigde Staten genoemd. Verschillende Wolvenroedels hebben hun territorium in deze vallei gehad. Tijdens de reis heb ik daar, met plezier, veel over gelezen. De verhalen over Wolf 8 geven een mooi beeld over de herintroductie van Wolven in 1995, de moeilijkheden die daarbij ondervonden werden en de impact, die de herintroductie had op de wildstand en de ecologie van Yellowstone. 

Het boek over Wolf 21 is een mooi vervolg daarop. Op een vrije dag kocht ik ook een recenter boek over de latere jaren met de Wolven. Er wordt al jaren gesproken over een grote succes. Tijdens de reis heb ik me wel afgevraagd of een ontwikkeling als bij de Oostvaardersplassen ook mogelijk is.

Het lijkt namelijk dat het aantal Edelherten en Elanden sterk is afgenomen en dat er wellicht een overpopulatie is geweest van de Wolven. Zo was de Lamarvallei, toen wij er waren bepaald geen Serengeti. We zagen er Bizons en een Coyote, maar verder niet veel  meer. De Wolven passen zich aan door bijvoorbeeld zich ook de jacht op de Bizon eigen te maken. Het grote verschil is dat hier er een overschot aan roofdieren lijkt, terwijl in de Oostvaardersplassen die juist ontbreken.

Na de verplaatsing naar West Yellowstone konden wij getuigen zijn van zo'n jacht.  We verplaatsten ons in het gebied met twee snotcoaches. De omgeving is namelijk nog kouder en er is meer sneeuw.

We fotografeerden bij de Lower Geissers en hoorden Wolven huilen. Twee deelnemers hadden kort daarna het geluk een aanval te zien van Wolven op Bizons. Snel verplaatsten we ons naar de juiste plek. Een Wolf lag dichtbij de kudde naar de Bizons te kijken.

De betrokken roedel bestaat uit ruim twintig Wolven. Het Alpha mannetje en vrouwtje komen uit een twee verschillende roedels. De één bracht de ervaring van de jacht op Bizons mee en de ander de ervaring van snelle verplaatsing via bestaande wegen en paden. De roedel is door het succes gegroeid. Vaak trekt de roedel nu in twee verschillende groepen rond. De groepen verschillen in samenstelling, maar het ligt voor de hand, dat er op termijn een echte splitsing plaats vindt.

Dichtbij de geisers verzamelden de overige Wolven zich. De spanning bouwde zich op en we hoopten op een succesvolle aanval vlak voor ons. Op een bepaald moment besloten de Bizons weg te lopen richting de weg. Er volgde een korte uitval van een Wolf naar de Bizons. Deze versnelden naar de wegen begaven zich tussen de auto's en mensen. De Wolven haakten op dat moment af. Zij voelen zich kennelijk niet op hun gemak tussen de auto's en mensen.

Na deze prachtige ontmoeting zagen we geen Wolven meer. We hadden ons geluk opgebruikt en vermaakten ons met de boven route bij de Old Faithful en de Coyotes, die we zagen in de Hayden-vallei.

Twee van deze Coyotes lijken problematisch gedrag te ontwikkelen. Ze hebben al twee keer fotografen aangevallen en gebeten. Wij hielden daarom afstand en besloten ze na enige tijd met rust te laten. Mocht het wederom fout gaan, dan zullen deze Coyotes worden gedood. Dat willen we uiteraard niet op ons geweten te hebben. 

Gelukkig kon ik nog wel de prachtige foto hiernaast schieten. De Coyote komt prachtig tot zijn recht in de uitgestrekte sneeuwvlakte. Het is het type beeld wat ik graag wilde maken.

Na drie dagen West Yellowstone gingen we terug naar Bozeman. De reis zat er op. De landschappen, de thermische activiteit in het gebied, de dieren en de sneeuw hadden mooie kansen voor fotografie geboden. De kennis van het gebied en de dieren, die Loulou heeft, was daarbij heel handig. Ook gaf ze af en toe tips tijdens het fotograferen. Niet te onderschatten is ook het vele rijden en organiseren van de trip. De groep waarmee we reisden bestond uit ervaren fotograferen was erg gezellig. Elke avond aten we samen. Eten dat uiteraard echt Amerikaans was. Al met al een zeer geslaagde reis, die ik iedereen kan aanbevelen.

In Bozeman moesten we ons laten testen. Het werd een Antigeen-test op afstand. Dat was relatief goedkoop en afdoende voor terugkeer naar Nederland. Het was een rommelig proces, maar uiteindelijk konden alle deelnemers negatief getest terug richting huis. Hieronder nog een aantal beelden gemaakt in het prachtige Yellowstone. Ook heb ik een groot aantal foto's in een filmpje gezet.

In 2013 ging ik naar Spanje om de Iberische Lynx te fotograferen. Er waren toentertijd nog zo'n 300 Iberische Lynxen in leven. Inmiddels zijn de aantallen opgelopen tot rond de 1.000 Iberische Lynxen. Toentertijd lukte het me niet om fatsoenlijk foto's te maken.

Daar moest een keer verandering in komen, zeker daar ik gids ben van Wildpix Travel. Wildpix Travel heeft samen met Photo Logistics een aantal hutten in een reservaat in het gebergte boven Andújar. Uit deze hutten worden al geruime tijd prachtige beelden geschoten. Silvia onze lokale gids helpt daarbij.

In December ging ik met Martin Steenhaut, eigenaar van Wildpix Travel naar Andújar. Doel van het bezoek was tweeledig. Enerzijds uiteraard het fotograferen van de Iberische Lynx, maar anderzijds ook het leren kennen van het gebied en het meehelpen bij de bouw van nieuwe hutten. Belangrijk ook als voorbereiding op de reis, die ik in januari maakte met klanten. We verblebven in Casa Rural La Caracola. Een heel prettig verblijf waar gastvrijheid en lekker eten samen gaan.

De rit van La Caracola naar de hutten gaat over de public road. we ereden die in het donker op en zagen een Lynx snel voor de auto langs schieten. De eerste dag zat ik in de Cerro hide.

We hadden prachtig uitzicht over het landschap. In de verte liepen de Edelherten rond. De Iberische Lynx kon uit vier verschillende richtingen komen en de hele dag was ik alert. De Lynx loopt soms gewoon voorbij en dat kan in 30 seconden gebeurd zijn. Dan moet je niet net op je telefoon zitten kijken of even wegdommelen. Al had ik dat deze dag gewoon kunnen doen. De Lynx liet zich niet zien.

De tweede dag zat ik een halve dag in de andere hut voor Lynx, de Cas. Wederom zonder succes. Zou ik gewoon pech hebben, net als in 2013? In de middag zochten we naar een nieuwe plek voor een Steenarend hut en bekeken het landschap. 

Op de derde dag stond de bouw van hutten gepland. De ervaren collega's van Photologistics hadden hutten mee gebracht. We besloten gezamenlijk waar de tweede Cas hut moest worden neergezet. We begonnen met het kaal maken van het terrein en het opruimen van de setting. In een rap tempo stond de nieuwe hut. Al redelijk moe, maar voldaan aten we onze lunch en vertrokken naar de Steenarend locatie. Daar kregen we discussie over plek en achtergrond. De Spanjaarden zien het liefst de prooi, de vogel en dat tegen een groene achtergrond. Wij willen hem vrij zien aanvliegen, willen de prooi uit beeld etc. Uiteindelijk vonden we met hulp van Silvia een geschikte plek. Ook deze hut werd rap neergezet.

De volgende ochtend gingen we extra vroeg op stap. We wilden gebruik maken van de ondergaande volle maan, om Edelherten te fotograferen. Voor mij één van de hoogtepunten van de trip. We hadden geluk dat de Edelherten, met wat voeren meewerkten, met unieke beelden tot gevolg.

Daarna werden een aantal kleine klusjes gedaan. Het onderhoud van hutten is enorm tijdrovend en moet zeer regelmatig gebeuren. Toen ik alleen nog in hutten zat om te fotograferen, realiseerde ik me dat eigenlijk niet. Naast het onderhoud is ook het contact met eigenaren, terreinbeheerders en andere gebruikers zeer tijdrovend. Zeker ook omdat ze ons fotografen niet altijd begrijpen. Zo werd er tijdens dit verblijf in d omgeving gewerkt.

Daar komt voor deze hutten nog een grote logistieke uitdaging bij. De hutten zijn zo afgelegen, dat er altijd een rit nodig is van minimaal één uur. In de middag ben ik in de nieuwe Cas hut gaan zitten, in de hoop dit keer wel een Iberische Lynx te gaan zien. Het wilde echter wederom niet lukken.

Daarom besloten we de volgende dag te beginnen bij de Otters. Dat werd een groot succes. We zaten koud op onze plek en de Otter liet zich zien. Bij Martin zelfs direct voor hem. Bij mij iets van opzij. Wat een prachtige ervaring. Ook daarna kwam de Otter nog enkele malen in beeld. Rond het middaguur besloten we naar de publieke weg te gaan op zoek naar de Lynx. We hebben geruime tijd doorgebracht bij de Bulls Corner, zijn de weg afgereden en gaven uit eindelijk bijna de moed op.

Er stopte een auto en met gebarentaal werd ons duidelijk gemaakt dat we naar een ander plekje moesten. Daar troffen we drie jonge Iberische Lynxen aan, op een aantal grote stenen. Een prachtige plek, al lieten ze zich slechts beperkt zien. De foto eerder in dit blog is daar gemaakt.

Nog dolenthousiast ging ik terug naar Nederland, om vorig week opnieuw naar Spanje te vertrekken. Na de vlucht op zondagochtend gingen we samen met de gasten in de middag naar de openbare weg. We vonden geen Lynx, maar konden wel even genieten van de Iberische Steenbokken.

De maandagochtend begon weer met het fotograferen van Edelherten bij de ondergaande maan. Met de app Photo Pills hadden we vastgesteld dat dit de enige ochtend was waarop het kon. Het was weer erg leuk, al werkten de Edelherten iets minder mee.

Daarna ging ik met Ed naar de Cas en de drie anderen naar de Cerro hut. Voor Ed en mij werd het een ongelofelijke dag. Binnen een half uur hadden we bezoek van een Iberische Lynx. Een paar uur later volgde een tweede bezoek en later ook een derde. Tegen het einde van de middag zagen we een vierde langs het pad. Nog weer een uurtje later verscheen de vijfde keer een Lynx. Die bleef rustig liggen eten van het gevangen konijn. Waarschijnlijk was het drie keer dezelfde.

In de andere hut kregen ze onze enthousiaste berichten, maar bleef het verder lang stil. In de namiddag kregen zij gelukkig ook bezoek van een Lynx. Weliswaar kortstondig, maar als begeleider is het altijd fijn als de eerste dag iedereen al een Iberische Lynx heeft.

De daarop volgende dagen waren niet zo succesvol als de eerste dag. Dinsdag hadden Ed en ik wederom als eerste succes, maar gelukkig kregen de anderen ook twee bezoeken. Op woensdag hadden we een dag bij de Otters en langs de publieke weg. De Otters werkten maar beperkt mee en de eerste Lynx die we zagen was erg ver weg. Na genoten te hebben van een prachtige zonsondergang zijn we naar de auto teruggelopen. Tot onze verbazing zagen we ineens in het donker een Lynx op de heuvel zitten. Net genoeg tijd voor een foto.

Donderdag probeerden we de Otters weer. Prachtig licht en schitterende mist op het water, maar de otters bleven weg. Onderweg omhoog stuiten we op een groep Iberische Steenbokken. Snel gestopt, zodat iedereen kon fotograferen. De middag bij de Lynx was maar beperkt succesvol. Een Vos was voor ons het hoogtepunt en voor de anderen heel even maar een Lynx. Op vrijdag was de Otter het doel van twee van ons vijven. Die hadden veel succes. De Lynx gangers, gingen na de ochtend naar de Steenarend. Beiden waren zonder succes.

Op Zaterdag vertrokken we vroeg in de ochtend naar het vliegveld. Het was een prachtige reis met een heel fijne groep! Ik kijk nu al uit naar de volgende keer!!

Zelf vind ik één van de leuke kanten van fotografie dat je, door veel doen en veel studie, jezelf kunt ontwikkelen tot een betere fotograaf. Toen ik in 2017 mijn vaste baan verloor en besloot ZZP'er te worden, nam ik mij voor om meer tijd vrij te maken om het veld in te gaan en lekker te fotograferen.

Dat is gelukkig gelukt. Deels doordat ik als reisleider aan de slag ging bij Wildpix Travel, waardoor ik o.a. Polen, Zuid Afrika, India en Roemenië kon bezoeken. In Zuid Afrika, maakte ik de foto hiernaast afgebeeld. Ook reisde ik veel zelf, soms met mijn partner en soms alleen. Verder volgde ik regelmatig workshops bij fotografen als Loulou Beavers en Andrea Gulickx. Ook fotografeerde ik in Nederland regelmatig vanuit hutten en ging meer en meer op stap.

Tot Corona leek het reizen volop door te gaan. Maar met Corona veranderde dat. Iedereen zijn wereld stond op zijn kop. Zeker in de eerste periode besloot ik meer en meer studie te doen via YouTube en andere internet bronnen.

Gedurende de hele periode werd voor mij duidelijk dat mijn foto's langzaam aan beter werden, maar dat er weinig eigen stijl in zat, en dat het meer gelukstreffers leken, gemaakt m.b.v. technische vaardigheid. Zo ook de foto, die hierbij staat van Kluten in High Key. Een techniek, die ik geleerd heb tijdens een workshop bij Loulou Beavers.

Om een volgende stap te maken besloot ik meer focus aan te brengen. Langere periodes me richten op 1 gebied, 1 soort natuurfotografie en of 1 soort pasten bij het aanbrengen van meer focus.

Zo bezocht ik vorig jaar een groot aantal keren het Oostvaardersveld. Het grote voordeel is dat je beter weet welke vogels en zoogdieren je op welk moment ergens kunt verwachten. Ook de kennis van het licht en de invloed van weersomstandigheden op de fotografische mogelijkheden wordt steeds groter.

Verder dwing je het geluk op deze manier enigszins af. Zo maakte ik in het Oostvaardersvld een Edelhert bij Zonsopkomst in het water. Deze foto heeft bij de Nature Photographer of the Year 2020, in de category Benelux een eervolle vermelding gekregen. Nog steeds kom ik er van tijd tot tijd, maar de laatste paar keer merk ik, dat het mij niet echt lukt bijzondere beelden te maken. Door de iets te grote afstand van Amsterdam kost het ook best moeite in de vroege ochtend. Door deze twee zaken is mijn enthousiasme iets afgenomen.

Het focussen op 1 soort natuurfotografie lukte zelfs helemaal niet. Ik hou van vogelfotografie, maar ben ook gek op wildfotografie. Zelfs fotograferen in de nacht spreekt mij enorm aan. Verder hou ik van macrofoto's en wilde ik me daar ook verder in ontwikkelen.

Door bij mijzelf na te gaan waar de waardering voor macrofotografie, vandaan komt, kwam ik tot de conclusie dat, vooral de sfeer en de creativiteit mij aanspreken. Sfeer, die ik ook terugwilde zien in mijn foto's van zoogdieren. Met het beeld hiernaast heb ik dat geprobeerd te bereiken. Het maken van een meer creatief beeld zou ik ook graag willen, maar vind ik toch best lastig. De volgende stap bij wildfotografie, is vooral meer gebruik te maken van ICM en panning. Of te kiezen voor een grotere afstand ipv dichtbij.

Het idee om me op 1 soort te richten, kwam tegelijkertijd op met de gedachte om meer projectmatig te gaan werken. Daarbij speelde het boek "Grip op Creativiteit" van Bart Siebelink een belangrijke rol. In dat boek moedigt hij iedereen aan om projectmatig te werken. Ik besloot aan de gang te gaan met mijn Spreeuwenzwermen project. Het begon allemaal ongestructureerd, maar met de fascinatie voor Spreeuwenzwermen en een gelukstreffer, waarmee ik een eervolle vermelding kreeg bij de Groene Camera 2020.

Vanaf juli / augustus 2020 ben ik naar heel veel plekken gegaan om mijn Spreeuwenzwermen project vorm te geven. Verder ben ik veel gaan googlen en lezen over Spreeuwenzwermen. Daardoor heb ik inmiddels enige kennis opgedaan over dit fenomeen.

Spreeuwenzwermen bleken ideaal om mijn creativiteit op uit te leven. ICM, langere sluitertijden, meervoudige belichting en combinaties van die drie. Ik kon me heerlijk uitleven. Inmiddels heb ik vele duizenden foto's. Er ontstond keuzestress en een zoektocht naar structuur en houvast hoe nu verder te gaan. Wederom zaten er mooie foto's tussen, maar had ik het gevoel dat het meer toevalstreffers waren.

Mede daar ik afgegaan was op het advies van Bart Siebelink, in zijn boek om een project te starten, besloot ik om hem te vragen mij een periode te coachen. Dat het alleen online kan deed mij twijfelen, maar dat bleek al de eerste sessie volledig ongegrond.

De belangrijkste les uit de eerste sessie was dat voor het maken van serie's, aanbrengen van structuur en het vertellen van een verhaal met het project, ik veel sterker en nadrukkelijker naar de visuele gelijkenis en verschillen mocht kijken. Verder greep Bart terug naar visuele inspiratiebronnen in de kunst. Zo wees hij mij op Hercules Segers. Ook het vertalen van opgedane kennis naar het project en de foto's zijn een belangrijke bron om verder te komen. Ter inspiratie wees hij mij op een documentaire en het boekje van Barend Scheffner over Spreeuwen.

Uiteraard kreeg ik opdrachten mee voor de volgende sessie. Ik moest flipbooks maken. Één over de kennis van Spreeuwen met citaten en bijpassende foto's en de tweede met inspiratiebronnen van buiten de fotografie en beelden met vergelijkbare visuele expressie.

De opdrachten zijn voor mij heel inspirerend geweest. Naast het fotograferen van Spreeuwenzwermen, besteedde ik veel tijd aan het maken van de Flipbooks. Weer merkte ik daarbij dat het voor mij het lastigste is om te kiezen. 

Voor mijn gevoel was ik best buiten mijn comfort-zone gegaan en had ik een verrassend resultaat neergezet. Uiteraard had ik ook weer foto's uitgezocht om met Bart te bespreken. Bart heeft de lat vervolgens hoger gelegd. Hij waardeerde de eerste poging, en moedigde mij aan betere versies te maken, waarbij ik nog verder uit mijn comfort-zone moest gaan.

Ook bespraken we verschillende foto's. Soms was ik verrast wat hem aansprak, maar als grote lijn herkende ik dat beelden, die het op social media goed doen, voor hem vaak niet verrassend genoeg zijn. Juist de beelden, die op social media, niet veel positieve reacties oproepen, bleken zijn favorieten te zijn. Diep in mijn hart waren het beelden, die ik ook enorm waardeer, maar waarover ik ook onzeker was. Het gaf inspiratie om weer veel op stap te gaan.

Voor de derde sessie had ik mezelf uitgeleefd. Ik had de Flipbooks, aangepast en wat minder binnen de lijntjes gekleurd. Van de beelden had ik zelfs een video gemaakt. De combinatie met muziek was mij zwaargevallen en ik hoopte dan ook meer te leren. 

Bart waardeerde de inspanning, maar maakte mij duidelijk dat wat in het ene medium werkt in het andere niet of minder werkt. De consistentie van lettertype, positie van tekst, overgangen en veel andere zaken kwamen aan de orde. Het medium en de context zijn zaken waar je rekening mee moet houden.

Een hele nieuwe wereld ging voor mij open. Werk aan de winkel om me hier verder in te verdiepen. Een onverwachte ervaring, maar daarom niet minder waardevol. Sindsdien ben ik begonnen IMovie te gebruiken en me te verdiepen in het maken van video's. Er gaat een nieuwe wereld voor mij open. Zo maakte ik bijgaande video van Vossen in de Amsterdamse Waterleidingduinen. Er valt nog zoveel te leren.

Voor de derde sessie had ik ook een aantal series samengesteld op basis van verschillende invalshoeken. We hebben de opzet van een zwart wit serie besproken. Welke foto's en welke volgorde helpen om het verhaal te vertellen. Een mooi leereffect ontstond ook toen ik probeerde een serie te maken geïnspireerd op het impressionisme. De beelden leken veel te veel op elkaar. Er ontstond een serie, waar de foto's niets aan elkaar toevoegden. Kortom genoeg leerstof om verder aan te slag te gaan met series. Extra fijn nu de Spreeuwenzwermen een tijdje niet te zien zijn.

Enthousiast geworden door de online coaching besloot ik ook de cursus Beeldtaal van Bart Siebelink te gaan volgen. Immers juist het visuele en het vertellen van het verhaal zijn elementen, die mij verder kunnen brengen. De cursus is een online cursus met vier modules. Elke module heeft een aantal submodules, met daarin theorie, oefeningen en een fotografische opdracht.

Je krijgt op de opdrachten ook feedback van de collega deelnemers en van Bart. Erg leuk is ook dat na elke module er een zoom meeting is waarin met de groep de theorie en opdrachten worden besproken. Je leert op deze manier ook van het werk en de feedback van de anderen.

Eerlijk gezegd is het best pittig. De opdrachten dagen mij echt uit, tegelijkertijd merk ik dat het leereffect erg groot is. Zo kocht ik een aantal jaren terug het boek Beeldspraak van Ton Hendriks, maar het lukte mij nooit het verder dan de eerst 15 bladzijden te lezen. Nu ben ik het weer gaan lezen en begrijp ik het eindelijk. Wel worstel ik nog enorm met de vertaling van het geleerde naar de praktijk.

Onlangs was ik een dag of tien met Anita naar Frankrijk. We begonnen in de Bourgogne, gingen vervolgens naar de Auvergne en eindigden in de buurt van Giverny. Vooraf vroeg ik me af welke lenzen ik mee zou nemen. Besloot dit keer mijn lange telelens thuis te laten en met name te gaan voor lenzen en filters, waarmee ik macrofoto's kon maken. 

Belangrijkste reden om deze lenzen en filters mee te nemen was, dat na deelname aan Lensbaby Omni en Helios workshops, mijn belangrijkste conclusie was dat ik veel moest experimenteren. Bovendien vermoedde ik dat de tuinen op plekken waar we zouden slapen, ideaal zouden zijn om te experimenteren.

Dat bleek een goede inschatting. Juist voor creatieve macrofotografie heb je niet veel meer nodig, dan licht, een bloem, blad of boom. Zo maakte ik de foto die hiernaast staat met het Helios lensje, tegenlicht en een simpel struikje. 

Het Helios-44M 58mm F2 lensje heb ik relatief veel gebruikt. Het is een lensje waar je mooie effecten mee kunt krijgen. Het is een lensje uit een ver verleden van Russich fabricaat. Ze zijn tot 1991 gemaakt. 

De lens is vanwege het prachtige bokeh zeer geschikt om macro en close up fotografie mee te doen. Om dichterbij te kunnen scherpstellen is een tussenring noodzakelijk. Het mooiste effect wordt vaak bereikt met een dunne tussenring. Zonder tussenring past, die ondanks adapter, overigens niet op mijn Canon camera, omdat de spiegel dan de lens raakt.

Soms is het lastige dat de plek voor het maken van een mooi Bokeh je niet de ideale achtergrond hebt. Daarom heb ik ook geprobeerd om te spelen met meervoudige belichting. Zeker in een donkerder deel van de tuin in de Auvergne kon ik het gevoel wat ik had, van een spookachtig stukje naaldbos, naar mijn gevoel goed vastleggen.

Voor het bereiken van het juiste resultaat heb ik gespeeld met de vier verschillende standen om beelden over elkaar te leggen, zijnde gemiddeld, helder donker en additief. Bij weinig licht is de additief stand erg bruikbaar. Donker is dan slecht bruikbaar en gemiddeld werkt meestal ook. Standaard begin ik op gemiddeld. Afhankelijk van het resultaat kijk ik naar de andere mogelijkheden. Door aanpassing van diafragma, belichting en witbalans zoek ik dan naar het meest sprekende beeld. Thuis gekomen weet ik niet altijd exact meer wat ik gedaan heb. Zekere als ik in de flow zat! Ga toch maar is een boekje meenemen en het opschrijven!

De Omni filterset vind ik persoonlijk nog een stuk lastiger om mooie beelden te maken. Ik begin meestal met 1 filter en probeer ik die goed te plaatsen. Dat is al niet erg gemakkelijk, al helpt het met LiveView en statief te werken. Met 1 van de filters kun je reflecties creëeren van je foto onderwerp. Die heb ik hier toegepast en vervolgens heb ik een tweede filter toegevoegd om een extra reflectie te krijgen. 

Daarmee kreeg ik het hiernaast staand resultaat. Persoonlijk vind ik het hoekje rechtsonder nog wat storend en had ik liever daar nog een soft effect toegevoegd om het beeld daar minder hard te maken. Dat heb ik ook geprobeerd, maar op het moment dat ik een filter toevoegde verloor ik de reflecties. Soms stootte ik tegen de andere filters en soms verstoorde de lichtval de eerdere filters.

Er zijn ook filters met extremere effecten. Zo zijn er allerhande prisma filters, waarmee je extreme lichtval in het beeld brengt. Ook zijn er kleurenfilters met verschillende effecten. Al met al soms wat complex om toe te passen. Bij de foto's onderaan dit blog kun je zien hoe het systeem werkt.

Op bijgaande foto zie je de impact van de kleurenfilters.Die kan vrij fors zijn en is in mijn ogen al snel te veel. Daar ze ook kunnen bijdragen aan soft omgevingslicht kijk ik meestal wel of ze iets toevoegen. Tot nu toe heb ik maar een beperkt aantal kleuren gebruikt. wellicht dat ik met andere kleuren weer andere effecten kan krijgen.

Heel veel experimenteren en proberen lijkt mij het devies. Wellicht zelfs ze af en toe laten liggen. Dat had ik ook gedaan met de Lensbaby Velvet 56 lens. Die heb ik inmiddels een paar jaar en het lukte me vrijwel nooit om er iets bijzonders mee te maken. Uiteraard kon ik het niet laten om, ook die, deze keer verder uit te testen.

De eerste stap was dat ik besloot hem te gaan gebruiken bij bijzonder licht en vanaf statief. Daarmee werd de opgave om iets moois te maken al een stuk simpeler. Één van de ochtenden in de Auvergne kwam de zon mooi op en maakte ik een aantal foto's van een boompje bij het zwembadje. 

Één van die foto's staat bij de foto's onderaan dit blog. Persoonlijk ben ik er wel blij mee. Dat komt vooral door de sfeer en de sterke effecten van de lens. Toen ik vervolgens een spinnenweb vond, had ik het geluk met tegenlicht te kunnen werken. De typerende effecten, van dit bijzondere lensje kwamen zo helemaal tot hun recht. De vaagheid naar de randen toe en de bijbehorende vervagende lijnen zijn daar een voorbeeld van. Het is hier het sterkste in het bokeh van de foto en voegt voor mijn gevoel een mystieke sfeer toe.

Verder had ik ook mijn Lensbaby Edge en Sweet systeem mee. Ik had te weinig tijd, om die ook uitgebreid te gebruiken. Heel even heb ik er mee gespeeld, maar de resultaten vielen me tegen. Je gebruikt ze het beste uit de hand en ik blijf ondanks de techniek van het bewegen naar de scherpte toe ipv exact scherp te stellen, dat een grote beperking vinden. Het helpt daarbij zeker niet, dat ik brildragend ben, en een niet al te vaste hand lijk te hebben. Wil ook nog is goed kijken of mijn optische zoeker wel goed staat afgesteld.

Corona zorgde overigens voor aanpassingen in ons programma. De regio's Bordeaux en Vaucluse werden oranje en hebben we daarom vermeden. Ons eerste alternatief was de Auvergne en al zoekend voor een passende afsluiting kwam Anita met de omgeving van Giverny. Dat sprak mij zeer aan, daar je in het dorp de welbekende tuinen van Monet hebt. Van Loulou Beavers, die een reis daar naar toe verzorgde, wist ik dat die prachtig zijn.

Fotograferen in de tuinen is overigens niet erg eenvoudig. Het mondkapje moest op, met een beslagen bril als gevolg en in het water zie je continu reflecties van bezoekers. Die waren er overigens minder dan normaal dankzij Corona. Loulou heeft een prachtige foto gemaakt van de waterlelies in de tuin. Die foto inspireerde mij tot het maken van bijgaande foto.

De reis naar Frankrijk en de keus om met name macrolenzen en filters mee te nemen is me goed bevallen. De workshops die ik gevolgd heb bij Loulou Beavers en Andrea Gulickx hebben me daarbij heel goed op weg geholpen. Toch ook in Nederland, maar is wat vaker zonder de telelenzen op stap gaan. Uit bijgaande beelden blijkt hopelijk dat het de moeite waard is.